DERS : SOSYAL BİLGİLERDE ARAŞTIRMA TEKNİK VE YÖNTEMLERİ

KONU           : UŞAK’TA BULUNAN LİSELERDE OKUYAN 739 ÖĞRENCİ ÜZERİNDE YAPTIĞIMIZ KİTAP OKUMA ALIŞKANLIKLARINI KAPSAYAN ANKET VE 10 ÖĞRENCİ İLE YAPILAN GÖRÜŞME SONUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ


HAZİRLAYANLAR:

İBRAHİM BAŞAK
HAKAN AKYÜZ
BEYHAN GÜCÜK
AZİZE BİLEN

GİRİŞ BÖLÜMÜ

NEDEN KİTAP OKUNMALIDIR?

Kitap okumanın nedenleri ve sağlayacağı faydaları anlatmak ciltler dolusu eser vermeye niyet etmek gibidir. Ancak hayatını bugün için değil yarınlara hazırlayan ve gelecekte büyük işler başarmaya azmetmiş istikbalin seçkin insanlarına konu hakkında bazı hatırlatmalarda bulunmaya çalışalım;

James Hawel:“Dünyayı yöneten, kalem, mürekkep ve kâğıttır.” diyor. Haksız da değil. Unutulmamalıdır ki kişi hangi mesleği seçerse seçsin çalıştığı kurumda bir numara olmalıdır. Balzac: “Bilginin efendisi olmak için çalışmanın kölesi olmalısınız.”der. Kişinin hayatında bir numara olması demek birçok konuda genel bilgilere sahip olması demektir. İşte bir numara olmanın ilk şartı: Okumak, okumak, okumak…

Başarılı olabilmenin en önemli şartlarından biri de geçmişteki insanların tecrübelerinden yararlanarak onların düştüğü hataları tekrarlamamak ve başlanan işe onların tecrübeleri ile başlamaktır.. Diyelim ki bilgisayar mühendisi olacaksınız, bu işle 20 sene uğraşmış birisinin yazdığı kitabı güzelce okusanız o işe 20 yıllık tecrübe ile başlamış olursunuz. Unutulmamalıdır ki okuduğumuz her kitabın sayfaları yıllar süren tecrübenin ürünüdür. Bunun manası şudur: “HER KİTAP BİR ÖMÜRDÜR”.

Hangi meslek dalında olursa olsun insanlarla ilişki içerisinde olacağımız ve insanların isteklerine cevap vereceğimiz malumdur. Mesleğinde başarılı kişi insanların bütününe hitap edebilecek projeler hazırlayabilendir. Örneğin bir araba tasarımcısının başarısı, ürettiği modelin birçok insan tarafından beğenilmesi ile ölçülür. Toplumun birçoğunun beklentisine cevap verebilmek için toplumu iyi tanımak gerekir. İnsanları tanımanın en kısa ve güvenilir yolu KİTAP OKUMAKTIR.

Eskiler “sanat altın bileziktir demişler” . İnsanın iyi bildiği bir sanatı (kuaförlük, ayakkabıcılık, vs)varsa hangi halde olursa olsun ihtiyaç duyduğunda ona fayda sağlar. İnsan çok zengin olup iflas edebilir. Büyük bir makamda olup makamını kaybedebilir. Ama okuma sayesinde elde edilen bilginin ve onun getirmiş olduğu itibar mezara kadar devam eder. İnsanlar arasında sizi hiç terk etmeyecek asil bir konumunuz olmasını istiyorsanız çok okumalısınız.

Kitap okuma alışkanlığının kazandırılması, Türkçe öğretiminde okuma anlamının en üst seviyeye çıkarılması, öğrencilerin lise düzeyinde arzulanan dil, zihin, psikolojik ve sosyolojik gelişimlere ulaşabilmesine katkı sağlamak amacıyla “okuma ve kitap üzerine pek çok araştırma yapılmalıdır.

Okumak, bir erdem olmakla birlikte, ulusal gelişme için vazgeçilmez bir unsurdur. Gerçekten de, ulusların gelişme düzeylerini belirleyen önemli ölçütlerden biri de o ülkedeki tüketilen yayın sayısıdır. Okuma alışkanlığı ülkemizde tam olarak gelişmemiş, aksine mevcut okuma alışkanlığı da gerilemiştir. Ülkemizde 1965'te yüzde 27 olan kitap okuma oranının, 1997'de yüzde 3,5’e indiği bildirilmektedir. Yine, üretilen kitap sayısının Almanya'da 65 milyon iken, Türkiye'de sadece 6 milyon olduğu tespit edilmiştir. Ülkemiz açısından belli gerçekleri ortaya çıkaran bu verileri çoğaltmak mümkün gözükmektedir.(Esgin,vd: 2000)

Türkiye’de Okuma ve İzleme Oranları
Dergi okuma oranı % 4       Kitap okuma oranı % 4,5    Gazete okuma oranı % 22

Radyo dinleme oranı %25 Televizyon izleme oranı %94
            Dünyada Bir Yılda Ders Kitapları Hariç Basılan Kitap Sayısı
Amerika 72.000      Almanya 65.000      İngiltere 48.000
Fransa 39.000                     Brezilya 13.000       Türkiye 6.031      (www.mercek.org: 2004)

Bütün bunlar, toplumsal kalkınmayı hızlandırmak ve daha sağlıklı bir toplum oluşturmak için bireylere okuma alışkanlığı kazandırmayı, zorunlu bir amaç olarak ortaya çıkarmaktadır. Okuyan öğrenciler söz konusu olunca bu durum daha da önem kazanmaktadır. Gençlerimizin duyarlı, araştırmacı, sorgulayıcı, tartışan, çözümler üretebilen, bilimsel düşünebilen dolayısıyla, düşünsel ve eylemsel anlamda toplumun genelinin önünde olan, kimliğini kazanmış, kendini gerçekleştirmiş bireyler olması beklenmektedir. Ancak, ülkemizdeki gençler, bu niteliklerin tümüne birden sahip olduğunu söylemek güçtür. En azından gözlemlerimiz bu yöndedir. Bu niteliklerin kazanılması, birçok etkenin yapacağı olumlu katkıya bağlıdır. Okuma alışkanlığının kazandırılması ise, bu etkenlerden yalnızca biri ama en önemlisidir.

Kitaba aşina bir toplum olmamıza rağmen, kütüphaneye, kitaplığa ilgimiz fazla değildir. Evlerimizde her türlü gerekli – gereksiz eşyaya yer ayırırken ve adeta yaşama mekânlarımızı tümüyle eşyalara tahsis ederken, kitaba yer ayırmak çoğumuzun aklından geçmez. Evinde bir kaç raf kitabı olana komşularının "maşallah sizinki ev değil kütüphane" diye takıldıklarına şahit olursunuz. Oysa evimiz ve ailemiz için birçok gerekli bildiğimiz eşyadan çok daha fazla gerekli, eski deyimiyle, lüzumludan da öte elzem bir ihtiyaç maddesidir kitap.

Kitabın yalnız tahsil çağındaki çocuklarımız için gerekli olduğunu da sanmayınız. Hepimizin, her an kitaba ihtiyacı olabilir.

Bu amaçtan yola çıkarak sadece lisede okuyan öğrencilerin okuma eğilimleri üzerine araştırma yapılmıştır.

SORULAR VE ARAŞTIRMANIN METODU

Araştırmanın Amacı:

Bu çalışmanın amacı, lisede 10. sınıflarda okuyan öğrencilerin okuma eğilimlerini belirlemek ve bu eğilimlerin oluşumunu sağlayan etkenleri ortaya çıkartmaktır.

1. Problem: Liselerde kitap okuma alışkanlığı.
2. Hipotez: Uşak’ta bulunan liselerde okuyan öğrencilerin, ders kitapları dışında kitap okuma alışkanlığı yoktur.
3. Araştırma soruları:

a ).    Uşak’ta bulunan liselerde okuyan öğrencilerin, ders kitapları dışında okuma alışkanlığı var mıdır?

b ).   Okuma – aile ilişkisinin öğrenci üzerindeki rolü nedir?

c ).    Kütüphane ve öğretmenlerin kitap okuma alışkanlığındaki rolü nedir?

d ).   İletişim araçlarının ( TV-internet-dergi vb.) kitap okuma alışkanlığındaki rolü nedir?

4)   Soru çeşidi: Açık uçlu sorular

5)   Anketin uzunluğu: 30 soru

 

6) Yöntem:

Bu çalışmada araştırmamızın evrenini Uşak ili oluşturmaktadır. İlimiz Uşak’ta bulunan Uşak Lisesi, İzzettin Çalışlar Lisesi, Anadolu Meslek Lisesi – Teknik Lise ve Endüstri Meslek Lisesi, İmam Hatip ve Anadolu İmam Hatip Lisesi ile Atatürk Lisesinde 10. sınıfta okuyan öğrencilerden anket yoluyla veri toplanmıştır. Toplam 739 öğrenci ile yüz yüze görüşülerek araştırmanın örneklemini oluşturmuştur. Ayrıca anketimizi destekleyen ve 10 öğrenci üzerinde yapılan görüşme metodu da yer almaktadır.

Araştırmada sadece 10. sınıfta okuyan öğrenciler alınmıştır. Çünkü 10. sınıf öğrencilerine eğilimlerini etkileyecek psikolojik ve fiziksel bir değişim geçirme yaşları düşünülerek aynı anket uygulanmıştır.

Anket dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde öğrencilerin kitap okuma alışkanlığı ile ilgili bilgilere, ikinci bölümde öğrencilerin aileleri ile ilgili bilgilere, üçüncü bölümde kütüphane ve okulla ilgili bilgilere, dördüncü ve son bölümde ise öğrencilerin kullandığı iletişim araçları ile ilgili bilgilere ulaştıracak sorular yer almaktadır.

Örneklem grubu Uşak’ta bulunan liselerden seçilmiştir. İl genelindeki liselerden anketimize toplam 739 öğrenci katılmıştır. Beş okulun dağılımı ise aşağıda verilmiştir.

Okulun adı	Kız öğrenci	Oran %	Erkek öğrenci	Oran %	Toplam	Oran %
İzzettin Çalışlar	103	% 32	53	% 13	156	% 21
Uşak Lisesi	118	% 37	101	% 24	219	% 30
Atatürk Lisesi	78	% 24	58	% 14	136	% 18
İmam Hatip Lisesi	21	% 7	23	% 6	44	% 6
Endüstri Meslek	1	% 0	183	% 43	184	% 25
Toplam	321	% 100	418	% 100	739	% 100

 

Açıklama: Örneklem grubunda elde edilen veriler, seçeneklere verilen cevapların ve diğer cevapların frekans dağılımı şeklinde ve oranları yüzdelik olarak işlenip yorumlanmıştır.

NOT: Anketimize toplam 739 öğrenci katılmıştır. Ancak öğrencilerin sorularımıza yanıt verirken bazı soruları ya işaretlememişler ya da birden fazla şıkkı işaretlemişlerdir. Araştırmanın geçerliliğini sağlamak için bu tür yanıtları anketimizde değerlendiremedik. Bundan dolayı sorularımıza verilen yanıtların toplamı birbirinden farklılık arz etmektedir.

 

ANALİZ VE TARTIŞMA BÖLÜMÜ

Araştırma dört bölümden oluşmaktadır. Araştırmanın bölümlerinde ankete cevap verenlerin kitap okuma alışkanlıklarını ortaya koyacak bilgilere ulaşılmaya çalışılmıştır.

 

BİRİNCİ BÖLÜM: 1 – 11. SORULAR KİTAP OKUMA ALIŞKANLIĞI İLE İLGİLİ DÜZENLENDİ

Kitap okuma alışkanlığının kazanılmasında ve kitaplarla ilgili eğilimlerin oluşmasında doğrudan etken olan cinsiyet, kitap okumayı sevme, ders kitapları dışında kitap okuma, kitap okurken zaman ayrılması, kitap okumayı kimlerin aşıladığı, hangi tür kitapların okunduğu, bir yılda ortalama kaç kitap okunduğu, kitapları seçerken neye dikkat edildiği, kitapları temin ederken ve bitirirken nasıl davrandıkları ile ilgili sorular hazırlanmıştır.

 

1. Kitap okumayı sever misiniz?

Öğrencilerin severek kitap okumaları onların kitap okuma alışkanlığını kazanmalarında önemli bir husustur.

1.     Kitap okumayı sever misiniz?	KIZ	Oran %	ERKEK	Oran %	Toplam %
Evet	243	% 76	123	% 59	% 49
Hayır	7	% 2	49	% 12	% 8
Bazen	71	% 22	246	% 29	% 43
TOPLAM	321	% 100	418	% 100	% 100

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ankete katılan öğrencilerin % 49’u evet, % 43’ü bazen, % 8’i hayır yanıtını vermiştir. Bu sonuca göre öğrencilerimizin yarısından fazlası kitap okumayı sevmemektedirler.

 

2. Elinizde bir miktar para olsa bunu ne için kullanırsınız?

2.     Elinizde bir miktar para olsa bunu ne için kullanırsınız?	KIZ	Oran %	ERKEK	Oran %	Toplam %
Yiyecek almak için	17	% 6	31	% 8	% 7
Giyecek almak için	136	% 44	74	% 18	% 30
Kitap almak için	75	% 24	48	% 12	% 17
Diğerleri (İnternet, cd, vb)	55	%18	208	% 51	% 36
Hiçbiri	25	% 8	45	% 11	% 10
TOPLAM	308	% 100	406	% 100	% 100

 

            Bu soruda elinizde bir miktar para olsa nerede değerlendirmek isterdiniz sorusuna tabloda görüldüğü üzere kız öğrenciler % 44 oranla giyecek alma, erkek öğrenciler ise % 51 oranıyla diğerleri (İnternet, cd, cafe) yanıtını vermiştir. Bu da cinsiyet özelliğine göre ihtiyaçları karşılamada farklılık olduğunu göstermektedir.

3. Ders kitapları dışında kitap okuyor musunuz?

 

            Ankete katılanların % 53’ü bazen, % 14 gerektiğinde, % 17 sık sık, % 11 her zaman kitap okumaktadırlar. Okumayanların oranı ise % 5 oranındadır. Tabloda öğrencilerin büyük çoğunluğu kitap okuma alışkanlığı edinmedikleri görülmektedir.

Bunu yaptığımız öğrenci görüşmesinde de neden kitap okumuyorsunuz sorusuna ise “derslerin yoğunluğu”(1), “kitapların pahalı olması”(1), “okumanın zor gelmesi”(1) ve “sıkıcı olması”(4), “boş zamanın olmadığını”(2), “köyden buraya gelip gitmem”(1), “kitap bulma olanağım yok”(1), “bilinç yetersizliği”(3), “televizyon ve bilgisayarın etkisi”(4), “kitap okuma alışkanlım yok”(4), “Kitap okumayı sevmiyorum”(1) diye ifade etmişlerdir.

            Kitap okuma alışkanlığı ile ilgili daha önce yapılan çalışmalarda bu yorumlara yakın cevaplar alınmıştır. Örneğin Milliyet Sanat Dergisi, 476’ncı sayısında (15 MART 2000) Filiz AYGÜNDÜZ’ ÜN beş yüz lise öğrencisi arasında yaptığı bir ankete yer verir. Boş zamanlarınızı kitap okuyarak değerlendirin öğüdü ile büyüyen öğrencilerin neden okumuyorsunuz sorusuna verdikleri yanıt, geldiğimiz noktanın ürkütücü boyutunu gözler önüne serer. İşte bu anketten birkaç alıntı: “Zaman bulamıyorum”, “Üşeniyorum”, “Gezmek ve eğlenmek okumaktan daha çekici geliyor”, “Kitap okumayı çok pasif bir eylem olarak görüyorum”, “Bir ara denedim zahmetli bir iş olduğunu anlayınca vazgeçtim”.

 

4. Kitap okumaya özel zaman ayırıyor musunuz?

 

            Tabloda yer alan soruda verilen yanıtlardan öğrencilerin kitap okumak için yeteri kadar zaman ayırmadığı sadece gerekli olduğu zaman kitap okudukları ortaya çıkmıştır. Anketimizin 3. sorusunun yer aldığı tabloda da öğrencilerin kitap okuma alışkanlığının olmadığı verilen yanıtlardan ortaya çıkmıştı. Ankete katılanların % 5’i bazen, % 53’ü gerektiğinde, % 14’ü sık sık, %17’si her zaman, % 11’i hiçbir zaman yanıtlarını vermiştir.

            Görüştüğümüz öğrencilere boş zamanlarınızda ne yaparsınız? Sorusuna: “müzik dinlerim”(8), “televizyon izlerim”(4), “gezerim”(6), “futbol oynarım”(5), “bilgisayar ve interneti kullanırım”(5), “horoz dövüşüne giderim”(1), “kitap okurum”(6), “ders çalışırım”(1) yanıtlarını vermişlerdir.

 

 

 

 

 

 

 

5. Kitap okuma düşüncesi size kim aşıladı?

            Lise 10. sınıf öğrencilerinin kitap okuma alışkanlığını kazanmalarında kimlerin etken olduğu tespit edilmeye çalışılmıştır.

 

 

            Tablodan da anlaşıldığı gibi öğrencilere kitap okuma düşüncesini aşılamada en büyük etkiyi % 37’lik bir oranla öğretmenler yapmaktadır. % 16’sı anne ve baba, % 11’i Arkadaş , % 6’sı ise diğer kişilerden etkilenmiştir. Bunun yanında % 30’luk bir oranla öğrencileri hiç kimse kitap okuma konusunda etkileyemediği görülmektedir.

Türkiye’de üniversite öğrencileri üzerinde yapılan araştırmaya göre ise “Ailem yönlendirdi” %9, “Arkadaşlarımın etkisi daha çok” %39, “Öğretmenlerim etkili oldu” %22, “Çevremdeki büyükler yönlendirdi” %14, “Hiç kimsenin etkisi olmadı” %16. (Esgin vd: 2000). Ailenin bu konudaki verimsizliği ve öğretmenlerin okuma alışkanlığı kazanılmasındaki etkisizliği dikkat çekicidir.

 

6. En çok hangi tür kitapları okumaktan hoşlanıyorsunuz?

            Öğrenciler cinsiyetlerine, karakterlerine göre farklı türden kitaplara ilgi duyabilirler.

 

            Ankete katılan öğrenciler çoğunlukla macera türü kitaplardan hoşlandıklarını belirtmişlerdir. Macera türü kitap tercih edenlerin oranı % 40’tır. Hepsi diyenlerin oranı ise % 25’tir. Duygusal kitapları tercih edenler ise % 17’dir. Kahramanlık ve Tarih % 11, Sosyal ve toplumsal % 7 oranında ortaya çıkmıştır.

            Kitap türü tercihinde cinsiyet farklılığı da etkili olduğu görülmektedir. Duygusal türü tercih eden kız öğrencilerin % 29’luk bir oranda iken, erkek öğrenciler ise % 49’luk bir oranla macera türü kitapları seçmektedirler. Diğer türlerde de cinsiyetten kaynaklanan farklılıklar görülmektedir.    

 

 

7. Size ilk kitabınızı kim verdi?

 

            Tabloda görüldüğü üzere öğrencilere ilk kitaplarını veren öğretmendir. % 36’lık bu oran 5. sorunun sonucuyla örtüşmektedir. Öğretmenleri  % 19’luk oran ile kitapları satın aldım, % 17’lik bir oranla da babam tercihi izlemektedir.  

 

8. Bir yılda ortalama kaç kitap okursunuz?

 

            Ankete katılan 710 öğrenciden % 41’i bir yılda ortalama 1–4 kitap, % 25’i ortalama 5–9, % 18’i ortalama 10–14, % 10’u ortalama 15–20, % 6’sida 21’den fazla kitap okuduklarını beyan etmişlerdir. Bu beyanlara göre okunan kitap sayısı arzulanan seviyede değildir.

Türkiye’de okuma sıklığı ile ilgili olarak yapılan bir araştırmaya göre çok okuyan okuyucu profiline uyan (21 kitap ve üzeri) ancak %5,5,’i bu orandadır. (Yılmaz 1995: s. 99–100,).

Başka bir araştırma sonucunda ise bir yılda ortalama olarak Çok okuyan (yılda 21 kitaptan fazla) /orta düzeyde okuyan (yılda 6–10 kitap) /az okuyan (yılda 1–5 kitap) /okuyucu olmayan bir yılda hiç kitap okumayandır. (Yılmaz, 1995: s. 99–100,)

 

9. kitapları nereden temin ediyorsunuz?

 

 

Tabloya göre öğrenciler kitapları öncelikle satın alma % 31 ve arkadaşımdan ödünç alarak % 31 oranları ile okuyacakları kitapları temin ettiklerini belirtmektedir. Kütüphaneden % 14, diğer % 21, öğretmenimden temin etmekteyim diyen öğrencilerin oranı % 3’te kalmıştır. Bu da 5. sorudaki kitap okuma düşüncesini kim aşıladı öğretmen diyen öğrenci oranı % 37 ve 7. sorumuzdaki size ilk kitabınızı kim verdi sorusuna öğrenciler % 36 oranında yine öğretmen derken kitap temininde son sırayı almaktadır.

 

10. Kitap seçerken neye dikkat edersiniz?

Bu soru öğrencilerin kitap tercih ederken hangi faktörlerden etkilendiklerini ortaya çıkarabilmek amacı ile sorulmuştur. Öğrenciler kitap temin ederken farklı faktörlerden etkilendikleri bilinmektedir.

 

Tablomuza göre öğrencilerin kitap seçimindeki en önemli faktör kitabın konusudur. Ankete katılan öğrencilerin % 70’i kitap seçerken konusuna, % 8’i öğretmenlerin önerisine ve kitabın yazarına, % 7’si arkadaşlarının önerisine ve fiyatına dikkat etmektedir.

Öğrencilerin konusuna göre kitap seçmeleri, anketin 6. sorusunun cevabı ile örtüşmektedir.

 

11. Bir kitabı okuyup bitirince ne hissediyorsunuz?

Bu soru öğrencilerin bir kitabı okuyup bitirince ne hissettiklerini öğrenmek için düzenlenmiştir.

 

Ankete katılan öğrencilerin % 51’i olayı yaşamış gibi olduğu, % 21’i ders çıkardığı, % 15’inin okuma alışkanlığının arttığı görülmektedir. Bu da % 87 oranında öğrencilerin okudukları kitapla özdeşleştiğini ve olumlu değişiklikler yaşadıklarını göstermektedir.

 

 

 

İKİNCİ BÖLÜM: 12–19. SORULAR AİLENİN DURUMU İLE İLGİLİ DÜZENLENMİŞTİR

Ebeveynlerinin eğitim ve okuma düzeyleri, kardeş sayısı, ailenin ekonomik durumu, ailenin eğitime bakış açısı ilgili sorular düzenlenmiştir.

 

12. Babanızın eğitim düzeyi nedir?

 

Ankete katılan 733 öğrencinin % 45’inin babası ilkokul mezunudur. Bunu % 23’ü lise mezunu, babalar izlemektedir. % 18’i ortaokul mezunu iken sadece % 13’ü üniversite mezunudur.

Türkiye’deki eğitim düzeyi göz önünde alındığında babaların düşük eğitim düzeyine sahip oldukları söylenebilir. Buna göre araştırmaya katılanların babalarının öğrenim durumu, %49 ile ilkokul, %13 ile ortaokul, %23 ile lise ve %15 ile üniversitedir.(Esgin vd: 2000)

 Bu da babaların çocuklarına kitap okuma konusunda model olabilecek veya onların eğilimlerine etki edebilecek bir eğitim düzeyine sahip olmadıkları görülmektedir. 

13. Annenizin eğitim düzeyi nedir?

Ana dili eğitiminde annelerin çocuklar üzerindeki katkıları tartışılmaz. Eğitimli annelerin çocuklarının kitap okuma alışkanlığı kazanmalarına olumlu etkileri olacağından hareketle bu araştırmamızda annelerin eğitim durumunu belirlemek istedik.

 

 

Tablodan anlaşılacağı gibi ankete katılan öğrencilerin büyük çoğunluğunun annesi ilkokul mezunudur. % 61 oranında ilkokul mezunu anneyi, ikinci sırada yer alan% 15’lik oranla lise mezunu takip etmektedir. Ortaokul mezunu annelerin oranı % 12, üniversite mezunu annelerin oranı % 5’tir. Herhangi bir okuldan mezun olmayan annelerin oranı % 7’dir. Anneler, çocuklarına kitap okuma konusunda model olabilecek veya onların eğilimlerine etki edebilecek bir eğitim düzeyine sahip değildir. Anketimizde yer alan 5. soruda sorduğumuz kitap okuma düşüncesini size kim aşıladı sorusuna % 16’lik bir oranla anne ve baba oluşturmaktadır.  Türkiye’deki eğitim düzeyi göz önünde alındığında annelerin düşük eğitim düzeyine sahip oldukları bu oranlara anketimizin sonuçları ile paralellik gösterdiği söylenebilir.

 

 

Bu tabloda Türkiye’deki okuma-yazma ve bir okuldan mezun olma durumunu göstermektedir. (Güneş, 2000: s. 28)

Görüştüğümüz öğrencilerde bu sonucu destekler nitelikte cevaplar vermişlerdir. Öğrencilerin anne ve babaları okula gitme ve okuma konusunda mutlaka okuyup adam olmalısın derken, kitap okuma ve bu alışkanlığı kazandırmada yeteri kadar desteklemedikleri ortaya çıkmıştır. “İşlerden dolayı yeterince teşvik etmiyor”(6). “Her şeye rağmen destekliyor” (7)  Öğrencinin akşam evinde ders çalışma ve ödev yapma saati geldiğinde anne ve babası, “Biz televizyon izlemeye devam edelim, sen de odana geç ders çalış”(1) gibi ifadelerde bulunup öğrencileri kitap okuma konusunda yeteri kadar örnek teşkil etmedikleri görüşme sonucunda ortaya çıkmıştır.

            14. Eğitiminizle ilgili ailenizin düşüncesi nedir?

Kitap okuma alışkanlığının kazanılmasında okul eğitiminin büyük bir yeri vardır. Ülkemizde çocukların büyük çoğunluğunun ilk kitaplarına okul yaşında ve okulda sahip oldukları bilinmektedir. Bundan dolayı ailelerin kitap okuma alışkanlığına etkisi, çocuklarının okul eğitimi alması ile paralellik kurularak incelenmeye çalışılmıştır.

 

 

Tabloda, ailelerin büyük çoğunluğunun çocuklarını mutlaka okutmak istedikleri anlaşılmaktadır. Okul eğitimine önem verenlerin oranı % 84’tür. Çocukların okuması hususunda olumsuz görüşü olanların oranı % 2’dir. Olumsuz görüşün düşük olması ailelerin eğitim düzeyleriyle ilgili bir paralellik göstermemektedir. Çünkü anne-babaların büyük çoğunluğunun ilkokul mezunu olmasına rağmen çocuklarının okuması konusunda onlara engel olmayacakları şeklinde yorumlanabilir.

15. Kaç kardeşsiniz?

Okuma alışkanlığının kazanılmasında kardeşlerin birbirine etkisi söz konusu olmaktadır. Büyük kardeşler küçük kardeşlerine model oluşturmaktadır. Ayrıca okuma yoluyla elde edilenlerin kardeşler arasında paylaşımı anlamayı olumlu yönde arttırır ve yeni okumalar için uygun durumların ve dürtülerin oluşmasına sebep olur.

 

Tablodan ankete katılan öğrencilerin çoğunlukla % 45 oranla iki kardeş olduğu görülmektedir. Bunu % 32’lik bir oranla 3 kardeş olanlar yer almaktadır. Bu da kardeşlerin birbirine model olarak etki edebileceği söylenebilir.

16. Babanız kitap okur mu?

Kitap seçiminde de çocuğun ilgi ve kapasitesine uygun olanlara yönlendirmede anne ve babanın rolü büyüktür.

 

Tablomuzda da görüldüğü gibi öğrenci velileri % 43’lük bir oranla kitap okumadıkları, % 33’ü bazen kitap okuduğu, % 15’i gerektiğinde kitap okuduğu her zaman ve sık sık kitap okuyanların oranı ise maalesef % 10’u geçmemektedir.

 

17. Anneniz kitap okur mu?

 

Anketimize katılan öğrencilerin annelerinin büyük oranda kitap okumadıkları görülmektedir. Kitap okumayanların oranı % 44, bazen okuyan % 32, gerektiğinde % 10, bu tabloda da her zaman ve sık sık kitap okuyanları toplamı % 15’lerin altında kalmaktadır.

Bu da anketimizin 3. sorusunda öğrencilere sorduğumuz kitap okuyor musunuz sorusunun cevabını vermektedir. Çünkü Kültürün aktarılmasında birinci sırayı alan ailelerin, çocuklarının, yarının dünyasında kendi bulundukları maddî ve manevî koşullardan daha yüksek bir standartta bulunabilmelerinin, onların düşünebilme becerilerine yani okuma alışkanlığı kazanmalarına bağlı bulunduğunu idrak etmeleri gerekmektedir. 

 

18. Evinizde bir kitaplık veya bir kitap köşesi var mı?

Kitap okuma alışkanlığında kitap edinme kolaylığının önemli bir husus olduğu düşünülmektedir. Bu amaçla öğrencilerin kitabı temin etme ve bunu saklama kolaylıklarını öğrenmek amacıyla sorulmuştur.

 

Ankete katılan öğrencilerin % 65’inin evlerinde kitaplık bulunduğunu göstermektedir. Bu da öğrencilerin kolaylıkla kitap temin edebilme şartlarına sahip oldukları söylenebilir.

 

19. Ailenizin ekonomik durumu nasıldır?

Kitap edinme ve kitap okuma konusunda kabuller geliştirme ile ekonomik durum arasında bir paralellik olduğu daha önce yapılan araştırmalarda da ortaya konulmaya çalışılmıştır. Araştırmamıza katılan öğrencilerin ailelerinin kitap edinebilecek kadar ekonomik düzeye sahip olup olmadıkları incelenmeye çalışılmıştır.

 

Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi ankete katılan 728 öğrencinin % 51’inin ekonomik durumunun normal olduğu, % 28’inin iyi, % 13’ünün geçinebilecek durumda, % 4’ünün geçim sıkıntısı çektiği, % 4’ünün ekonomik durumunun çok iyi olduğu belirlenmiştir. Ailelerin çoğunluğu kitap alabilecek bir ekonomik düzeye sahiptir diyebiliriz. Nitekim araştırmamızın 9. sorusunda yer alan kitapları nereden temin ediyorsunuz sorusuna öğrencilerin % 31’inin satın aldığını belirtmiştik. Bu bağlamda ekonomik durumu normal ve üstünde olan aileler çocuklarını hem kitap alma hem de (14. soruda % 84 mutlaka okumalısın) okutma konusunda bu durumu destekler niteliktedir.

 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: KÜTÜPHANE, OKUL VE ÖĞRETMENLERLE İLGİLİ DÜZENLENMİŞTİR

Uşak’ta bulunan liselerde okuyan öğrencilerin okudukları okulda kütüphanenin olup olmadığı, halk kütüphanesine gidip gitmediği, kütüphanelerin yeterliliği ve öğretmenlerinin kitap okuma konusunda öğrencileri etkileyip etkileyemediği ile ilgili araştırmamızın bu bölümünde 4 soruya yer verilmiştir.

20. Okulunuzun Kütüphanesi var mı?

 

Tabloda, ankete katılan öğrencilerin tamamına yakını okullarında kütüphanenin var olduğunu % 99’lük bir oranla belirtmişlerdir. (% 1’lik bir kısım ise her halde okulda kütüphanenin var olduğundan bi haber yaşamaktadırlar)

21. Halk kütüphanelerine ne sıklıkta gidiyorsunuz?

 

Ankete katılan öğrencilerin kitap okuma alışkanlıklarının düşüklüğü dolayısıyla kütüphaneye gidiş oranına da yansımış durumdadır. Öğrencilerin büyük çoğunluğu % 61’inin kütüphaneye gerektiğinde, % 21’inin bazen, % 5’i sık sık, % 2’sinin her zaman, bunun yanında kütüphaneye hiç gitmeyenlerin oranı % 11’lerde yer almaktadır.

Görüştüğümüz öğrencilere kütüphaneye ne amaçla gidiyorsunuz sorusuna verilen cevaplarda: Öğrencilerin çoğu “Ödev amacıyla kütüphaneye gidiyorum” (9) demiştir. Gitmeyenlerin nedeni ise “kütüphaneyi bir ihtiyaç olarak görmediklerini ve kütüphaneleri yetersiz buldukları”(5) yönünde görüşlerini bize bildirmişlerdir.

22. Sizce halk kütüphaneleri yeterli midir?

22.           Sizce halk kütüphaneleri yeterli midir?	KIZ	Oran %	ERKEK	Oran %	Toplam %
Evet	23	% 7	68	% 16	% 12
Hayır	211	% 66	186	% 45	% 54
Fikrim yok	85	% 27	161	% 39	% 34
TOPLAM	319	% 100	415	% 100	% 100

 

Ankete katılan öğrencilerin büyük bir çoğunluğu % 54’ünün kütüphanelerin yetersiz olduğunu belirtmektedir. Kütüphanelerin yeterli olduğunu düşünen öğrenciler % 12, fikrim yok diyenlerin oranı ise % 34’tür. Ancak araştırmamızın 21. sorusunda öğrencilerin kütüphaneye her zaman gidenlerin oranları ile çelişmektedir. Çünkü kütüphaneye sık sık ve her zaman giderim diyenlerin toplam oranı % 7’dir.

Bugünkü hâliyle kütüphaneler, fotokopi ihtiyaçlarını karşılayan ve az sayıdaki öğrenciye belli saatlerde barınma imkânı sağlayan ya da öğretmenleri tarafından zorunlu araştırmaya 'tâbi tutulan' ilk ve ortaöğretim öğrencileri tarafından ziyaret edilen mekânlar niteliği taşımaktadır.

Uşak İl Halk Kütüphanesi kullanıcı sayısı 62.466 kişidir.  Toplam kitap sayısı 23.337’dir.

Günümüz Türkiye’sinde, Millî Kütüphanemizdeki bir milyon kitap yer almaktadır. Bütün üniversitelerimizin kütüphanelerindeki toplam kitap sayısı 4 milyon civarında. Oxford Üniversitesi’nde 7 milyon, Yale Üniversitesi’nde 8 milyon kitap var. (Baran, 2002)

 

23. Öğretmenleriniz kitap okuma konusunda sizi yönlendiriyor mu?

 

Tabloda görüldü gibi öğrencilerin öğretmenleri tarafından kitap okuma konusunda öğretmenlerin % 16’lık oranla bazen, % 21’i gerektiğinde, % 24’ü sık sık, % 31’i her zaman öğrencilerini yönlendirdiği ama % 8’lik bir oranda öğretmenlerin öğrencilerini hiçbir zaman bu konuda yönlendirmediğini belirtebiliriz. Bugünkü öğretim sisteminin temeli olan öğretmen merkezli eğitimin, anketin sonucuna göre öğrencilere okuma alışkanlığını kazandırmada öğretmenlerin başarılı olabildiğini söyleyebiliriz.

Görüşmenin sonucunda bu soruya öğrencilerin verdikleri cevaplar, “genellikle edebiyat öğretmenlerinin okumaya teşvik ettiği yönünde” (9). “Tüm öğretmenler teşvik ediyor”(3) diye beyanlarda bulunmuşlardır.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: BU BÖLÜM İLETİŞİM YAYINLARI İLE İLGİLİDİR

 

Televizyonu izlemeye ayrılan zaman, TV’de takip edilen programlar ve bunların okumaya etkisi, internet kullanımı ve okumaya etkisi, gazete ve dergi alma ve bunları okuma seviyeleriyle ilgili sorular oluşturulmuştur. 

 

 

 

 

24. Televizyona günde ortalama kaç saat ayırıyorsunuz?

 

Ankete katılan öğrencilerin çoğunluğu televizyona zaman ayırmaktadır. Öğrencilerin % 39’u ortalama 2 – 3 saat, % 27’si ortalama 3 – 4 saat, % 14’ü 1 saat, % 14’ü 5 saatten fazla televizyon izlediklerini belirtmişlerdir. Televizyonu hiç izlemeyenlerin oranı ise % 6 oranındadır.

Mercek org sitesindeki açıklamaya göre Türkiye’de televizyon izleme oranı %94 iken Kitap okuma oranı % 4,5 olarak belirtilmiştir. Buda bize kitap okumaya ne kadar az bir zaman ayırdığımızı göstermektedir. Toplum olarak TV seyretmenin daha cazip ve seyretmesinin kolay olduğundan, bize kitap okumak daha zor gelmektedir. Gelişmiş ülkelerden ülkemizi ziyarete gelen turistlerin ellerinde birer kitap görürken, sanırım biz onları ziyarete gittiğimizde, onların bizim ellerimizde göreceği tek şey “37 ekran bir televizyon” olacaktır. Ne yazık ki üreteceğimiz bilgileri beyinlerimizde taşımak yerine, üretemediklerimizi ellerimizdeki televizyonlarda taşıyarak kendimize hep yük yapacağız galiba.

 

25. televizyon yayınlarında en çok hangi programları izlersiniz?

 

            Ankete katılan öğrencilerin çoğu televizyon programlarından en çok izledikleri yayınlar arasında % 37’lik bir oranla dizi – film, % 17’si müzik – magazin, haber ve aktüel yayınlarını izleyenlerin toplam oranı ise % 11 bunun yanında bütün yayınları izleyenlerin oranı ise % 35’tir.

           

 

 

 

 

 

 

 

26. Kitap okumayı televizyon nasıl etkilemektedir?

26.           Kitap okumayı televizyon nasıl etkilemektedir?	Kız Sayısı	Oran %	Erkek Sayısı	Oran  %	Toplam %
Olumlu	58	% 18	36	% 9	% 13
Olumsuz	192	% 61	227	% 54	% 57
Fikrim yok	67	% 21	152	% 37	% 30
TOPLAM	317	% 100	415	% 100	% 100

 

Ankete katılan öğrencilerin % 57’si televizyonun kitap okuma alışkanlığının kazandırılmasında olumsuz bir etki yaptığını belirtmişlerdir. Bunun yanında % 13 olumlu etkilediğini, % 30’unun da bu konuda fikrini belirtmek istememişlerdir.

İletişim araçlarından televizyonun okuma açısından etkisi nedir? Sorulduğunda “televizyonun okumayı olumsuz etkilediğini” söyleyenlerin sayısı (12) çoğunluktadır. “Televizyon seyretmenin daha cazip ve seyretmenin kolay olduğunda”(12), “kitap okumak daha zor geldiğini “(1) belirtmişlerdir.

 

27. İnternet’i ne sıklıkta kullanıyorsunuz?

 

            Uşak’taki gençlerin internet kullanımı cinsiyet açısından değerlendirildiğinde kız öğrencilerin % 43’lük bir oranla internet’e hiçbir zaman gitmediği ortaya çıkmıştır. Erkek öğrenciler kızlara göre % 16’lık bir oranla internet’e her zaman gitmektedir.

Genelde ise öğrencilerin % 31’i gerektiğinde internet’e gittiklerini, % 29’u ise internet’e hiçbir zaman gitmediklerini belirtmişlerdir.

 İnternet cafe’ye gidiyor musunuz? Sorusunu da öğrencilere yönelttik. Görüşme sonucuna göre internet’e gidenlerin sayısı (6) çoğunluktadır. Daha çok hangi amaçla gidiyorsunuz? “chat yapmak” (2), “oyun oynamak amacıyla”(5), “aradığım her şeyi buluyorum”(3), “genel kültür”(1), “yazarları takip ediyorum”(1) “dönem ödevi için”(1), internet’e gidildiği yönünde sonuçlar alınmıştır.

 

 

 

 

 

28. Kitap okumayı internet kullanımı nasıl etkilemektedir?

28.           Kitap okumayı internet kullanımı nasıl etkilemektedir?	KIZ	Oran %	ERKEK	Oran %	Toplam %
Olumlu	23	% 7	86	% 21	% 15
Olumsuz	106	% 34	132	% 32	% 33
Fikrim yok	186	% 59	197	% 47	% 52
TOPLAM	315	% 100	415	% 100	% 100

 

Öğrenciler internet sorusuna verdikleri cevapta görüldüğü üzere internet’i sık sık kullanmadıklarından dolayı bu soruya da % 52’lik bir oranla fikrim yok demiştir. Kitap okumayı olumsuz etkilediğini düşünenler ise % 33, okumayı olumlu etkilediğini söyleyen öğrencilerin oranı ise % 15’tir. 

 

            29. Evinize ne sıklıkta gazete alınıyor?

 

 

Anketimize katılan öğrencilerin evlerine gazete alma oranları bazen diyen % 29, gerektiğinde gazete alan % 18, sık sık alanlar % 18, her zaman gazete alırım diyen öğrencilerin oranı ise % 27’dir. Hiçbir zaman gazete alamayanlar ise % 8 civarındadır. Bu da oldukça iyi bir göstergedir. Çünkü ankete katılan öğrencilerin ekonomik durumları normal ve iyi olduğu sonucu ortaya çıkmış bu da gazete alımına olumlu yansımıştır diyebiliriz.

Görüştüğümüz öğrencilere gazetenin hangi bölümlerini okursunuz? Yanıtına “spor sayfası”(5), “magazin”(6), “ekonomi”(1), “bulmaca”(1)  diye cevap vermişlerdir.

Mercek org sitesindeki açıklamaya göre Türkiye’de gazete okuma oranı % 22 diye belirtilmektedir.

 

 

 

 

 

 

 

 

30. Evinize ne sıklıkta dergi alınıyor?

 

Anketimize katılan öğrencilerin % 26’sı bazen, % 25’i gerektiğinde, her zaman dergi alanlar % 14, sık sık diyenler ise % 11’dir. Evlerine süreli yayınlardan olan dergiyi hiçbir zaman almam diyenler ise maalesef % 24’lük oranındaki büyük çoğunluğu oluşturmaktadır. Öğrencilerin ekonomik durumları iyi olduğu halde süreli yayınlara gerekli durumlar dışında para ayırmadıklarını söyleyebiliriz.

Mercek org sitesindeki açıklamaya göre Türkiye’de Dergi okuma oranı % 4 seviyesindedir.

 

En son okuduğunuz kitap ve yazarının adı nedir?

Ankette bu soru boşluk doldurmalı şeklinde düzenlenmiştir. Öğrencilerin verdiği cevapların frekansları hesaplandıktan sonra ilk 10 sırayı alanlar bulgu olarak tabloda verilmiştir.

 

 

 

 

Açıklama: Anketimiz ve görüşmemizin sonucu hipotezimizi doğrulamıştır. Öğrencilerin kitap okuma alışkanlıkları yok denecek kadar azdır.

 

 

DEĞERLENDİRME VE ÖNERİLER

Kendini, çevreyi ve dünyayı anlayabilmek için okumayı temel bir araç olarak görme ve kullanma isteği okuma alışkanlığını ifade etmektedir. Okuma alışkanlığı bilgi kazanımının başka bir deyişle öğrenme etkinliğinin en geçerli yoludur. İnsan öğrendikleriyle düşünür.

Başlangıçta aile çevresindeki görünümler aracılığıyla yaşamın en temel yasalarını keşfeden çocuk, bundan hemen sonra, ilköğretim çağına geldiğinde öğretmeni dinlemeyi ve ders kitaplarından bilgi almayı, okumayı öğrenecektir. Daha sonra üniversiteye geldiğinde hocasını dinlediği saatler dışında kalan zamanını, yazılı dersleri kavramak için incelemeye ayıracak, yetişkin bir insan olunca da düşünsel ve mesleki bilgilerin hemen hepsini okumayla sağlayacaktır. Dikkat edilirse bu evrelerde okuma alışkanlığı kazanmak için olumlu etki yapan üç önemli öğe olduğu görülecektir. Bunlar: aile, sosyal çevre ve öğretmenlerdir.

Bilgisayarın ve televizyonun yaşamımıza yoğun bir biçimde girmesi ile birlikte, kitaplara karşı ilginin azalmakta olduğunu üzülerek gözlemekteyiz. Çocuklarımızın okumaya olan ilgisinin artması için okul ve aileye çeşitli görevler düşmektedir. İyi bir okuma alışkanlığı için, çocuğa öncelikle “Okuma Kültürü” vermek gerekir. Bu kültürü kazanmanın da iki şartı vardır: Okuma Sabrı ve Okuma Zevki.

Okuma sabrı ve zevki az gelişmiş çocuklara bu kültürü nasıl kazandırabiliriz?

          Bireyin Rolü ve Sorumluluğu

          Okuyucuların bir bölümü kitap okumayla ilgili olarak kendilerinde bir ilgi eksikliği hissettiklerini, kitap okumak üzere harekete geçmekte kendilerini kararsız bulduklarını ifade etmektedirler. Okuma konusuyla ilgili sorunların çözümü, büyük ölçüde kişinin kendi duyarlığı ile ilgilidir. Kitap okuma alışkanlığı temelde, insanın içinden gelen bir yönlenmedir ve dışarıdan hiçbir etkiyle değişme veya gelişme imkânı sınırlıdır. Bu konuda yapılabilecek en önemli şey, okumayanla okuyan arasındaki farkı somut biçimde gösterebilmektir. Bireysel motivasyon eksikliğindeki en belirgin neden de, küçük yaştan itibaren bu alışkanlığın kazanılamamış olmasıdır.

          Çağdaş toplumsal yapılarda bireylerin ayrı ayrı nitelikleri, toplumun niteliğini belirlemekte çok önemli bir etkendir. ’Ülkedeki eğitim sisteminin niteliği, bilginin üretimi ve tüketimindeki yaygınlık ve hacim; her türlü üretimin evrensel pazarlardaki yeri’ gibi belirleyiciler bulunmakla birlikte, belirli bir entelektüel düzeye gelen her yurttaşın, okuma ile ilgili sorumluluklarının bilincinde olması gerekmektedir.

Ebeveynlerin İşlevi

Bu konuda ona model olmak birinci basamak olarak düşünülebilir. Çocuk, günlük yaşamındaki tüm görgü kuralları ve alışkanlıkları gibi kitap okuma alışkanlığını da anne ve babasından taklit yoluyla öğrenir. Evde sürekli televizyon açıksa ve anne baba kitap okumak yerine televizyon izlemeyi tercih ediyorsa çocuk da kolayına kaçarak televizyona yönelecektir. Ailesi ile çarşıya çıktığında, kitapçı dükkânına uğranıp, anne baba kendisi için kitap seçiyorsa muhtemelen çocuk da kendisine uygun bir kitap arayışına girecektir. Keza, tatile giderken yanına tatil için kitap alan ebeveynin çocuğu da buna özenecektir.

Kitap seçiminde de çocuğun ilgi ve kapasitesine uygun olanlara yönlendirmede anne ve babanın rolü büyüktür. Yaşına uygun olarak, önce kolay okunan renkli ve resimli masal, öykü kitapları ardından popüler kahramanlara ait romanlar ve daha sonra da biraz daha ciddi kitaplara yönlendirilebilirler. Ancak, gerek okuma ilgisinin yoğunluğunda, gerekse okuma miktarında, bireysel farkların önemi de büyüktür. Her çocuk ayrı bir dünya olarak düşünüldüğünde, bu kültürün oluşmasında farklı yaklaşımlar gerekmektedir. Çocukta okuma zevkini oluşturmak isterken büsbütün uzaklaşmasına yol açmamalıyız. Örneğin, kitap okumayı “ceza” ile eşdeğer tutan ebeveynlerden olmamalıyız. “Madem bugün benim istediğim işi yapmadın, hadi odana git, kitap oku” veya “Bir saat kitap okumadan sokağa çıkamazsın” gibi sözler, çocuğun kitaptan uzaklaşmasına yol açmaktadır.

Birçok anne-baba, çocuklarını meşgul edememekten yakınır. Çocuklarımızı kitapların sırlı dünyasında meşgul etmek, onların gelişmesine katkı sağlayan önemli bir faaliyettir. Çocukların hayatı anlamlandırabilen fertler olması için, onlara okuyabilecekleri bir ortam hazırlamak ve okuma alışkanlığı kazandırmak, her anne-babanın önemli görevleri arasındadır.

Çocuklara kitap okuma alışkanlığı kazandırmak için anne-baba tarafından yapılacaklar şu şekilde sıralanabilir:

1)       Anne-baba evde kitap okumalı ve çocuklar bunu görmelidir.

2)       Hususi olarak kitap okuma zamanları ihdas edilmelidir.

3)       Çocuğun bilgi kazanması ve bu bilgiyi kullanması teşvik edilmelidir.

4)       Ev ortamında çocukların bilgi birikimi ciddiye alınmalı ve desteklenmelidir.

5)       Çocuğun değer verdiği özel günlerinde ona kitap hediye edilmelidir.

6)       Evde her çocuk için kendisine ait bir kütüphane hazırlanmalı ve kitap okuması mükâfatlandırılmalıdır.

7)       Çocuğun okuduğu kitabı başkalarına anlatması imkânı sağlanmalıdır.

8)       Anne-baba okuduğu kitaplardan edindikleri güzel bilgi ve değerleri çocukları ile paylaşmalıdır.

9)       Büyük yazar ve mütefekkirlerin hayatlarından örnekler verilmeli, onlara olan hürmet artırılmalıdır.

10)  TV ve bilgisayar karşısında geçirilen zamanlar düzenlenmeli, bu konuda aşırılığa izin verilmemelidir.

11)   Günlük gazete, dergi ve süreli yayınlar takip edilerek onların merak hissi tahrik edilerek alışkanlık kazandırılmalıdır.

12)   Çocukların harçlıklarından kitaba para vermeleri teşvik edilmelidir.

13)   Kitap evleri ve kitap fuarları gezilerek çocukların böyle mekânlara ısınmaları sağlanmalıdır.

14)   Kitap okuma konusunda çocuklara baskı yapılmamalı, bu alışkanlık onlara sevdirilerek kazandırılmalıdır.

15)   Küçük çocuklara kitaplardan sevebilecekleri pasajlar okunarak, hikâyeler anlatılarak onların kitaba olan ilgisi artırılmalıdır.

Öğretmenlerin İşlev ve Rolleri

Okuma alışkanlığı daha ilkokul yıllarında öğrencilere kazandırılması gereken önemli bir davranıştır. Araştırmalardan çıkan sonuçlar okullar, okuma alışkanlığı kazandırma konusunda son derece başarısız. Türkçe programı, ısrarla okuma alışkanlığının kazandırılması gereğini vurguluyor ama programı uygulaması gereken öğretmenlerin sorumluluğu burada ortaya çıkıyor.
Eğitim-Sen'in bir araştırmasına göre, öğretmenlerin yüzde 8'i hiç kitap okumuyor. Yüzde 39'u ise bu konuda bilgi vermek istemiyor. Yüzde 28'i ayda bir kitap alıyor. Bu nedenle ilköğretim öğretmenlerinin bilinçlendirilmesi ve bu konunun bilimsel bir tabana çekilmesi öncelikli önlemler arasında görülmelidir. Kitaba yatkınlığın sağlanması ve zamanın olumlu kullanımı bilincinin geliştirilmesi diğer önlemler arasında ele alınmalıdır.

Bilgiyi kavramanın, analiz ve sentez yaparak değerlendirmenin ve bu doğrultuda yaratıcı, yenilikçi düşünce geliştirmenin ve öğrencilere okuma alışkanlığının kazandırılması ile daha kolay gerçekleştirileceği kuşkusuzdur. Okumayı teşvik edecek önlemler alınmalı; okuyucuların kitaplarla iç içe bulunacağı rahat ve çekici ortamlar oluşturulmalıdır.

Eğitim öğretim sürecinin her kademesinde kitap okuma alışkanlığının kazandırılması ve geliştirilmesi için slogan ve logolar yaratılmalı ve tüm okuyucu adaylarının, konuyu bilinçaltında benimsemelerine ortam sağlanmalıdır.

Toplumun Rolü

Okuyucu adayları özellikle konferans, panel vb. yoluyla okuma yazma sorunu hakkında bilgilendirilmeli; geniş kitlelerin bu konudaki duyarlığı artırılmalıdır. Bu yolla, kitap okumanın kişinin yaşamında meydana getireceği değişiklikler ve ufuklar anlatılmalıdır. Değişik yayın evlerinin, dağıtımcı firmaların katılımı ile düzenlenen kitap fuarları ve ünlü yazarlarla söyleşiler vb. özel gün ve etkinliklerin, tüm okuyucuların kitap seçme ve okuma zevklerini geliştirmede önemli bir yeri vardır.

          Kütüphanelerin İşlev ve Rolü

              Kütüphaneler, öğrenciye salt ders çalışmayı sağlayıcı mekân olarak düzenlenmemeli; araştırma ve incelemenin odak noktası hâline getirilmelidir. Aynı çerçevede, her türlü kütüphane, kuruluşundaki amaç ve işlevine uygun biçimde, toplumun tüm kesimlerinin kullanımına açık tutulmalıdır. Bugünkü hâliyle kütüphaneler, fotokopi ihtiyaçlarını karşılayan ve az sayıdaki öğrenciye belli saatlerde barınma imkânı sağlayan ya da öğretmenleri tarafından zorunlu araştırmaya 'tâbi tutulan' ilk ve ortaöğretim öğrencileri tarafından ziyaret edilen mekânlar niteliği taşımaktadır. İlk ve ortaöğretimin her kademesinde öğrencinin düzeyine (sınıf ya da öğrenim kademesine göre) göre kitaplıklar kurulmalı; kitaplıkların yanında halk kütüphaneleri işlevselleştirilmeli; ihtisas kütüphaneleri oluşturmalı, buradaki malzeme, nicelik ve nitelik bakımından geliştirilmelidir.

              Kütüphanelerdeki kitap sayısı artırılmalı, kütüphaneden yararlanmak üzere zaman ayarlaması da yapılmalıdır. Kütüphaneye her zaman güncel kitaplar alınmalı; bu yeni kitaplar okuyuculara tanıtılmalı ya da ayrı bir stantta sergilenmelidir. Okuyucu aradığı kitabı mutlaka kütüphanede bulabilmeli, gerekirse en kısa zamanda temin edilmelidir.

Türkiye Okumada 86. Sırada

Birleşmiş Milletler İnsani Gelişim Raporu, Türkiye'nin Malezya, Libya, Ermenistan gibi ülkelerin de bulunduğu 173 ülke arasından 86. sıraya düştüğünü belirtiyor. Batıda okuma oranını araştırmanın yeni bir bilim dalı kabul edilirken "Türkiye'de bir yılda yayımlanan kitap sayısıyla ilgili rakamları doğru yorumlayabilmek için, sadece bir önceki yılın rakamlarıyla karşılaştırmak yetmez. Bir de diğer ülkelerin rakamlarıyla karşılaştırmak gerekir aslında.''

Araştırmalara göre, kişi başına bir yılda basılan kitap sayısı Japonya'da 25, Fransa'da ise 7, oysa Türkiye'de 12 bin 89 kişiye bir kitap düşüyor. Araştırmalarda, Birleşmiş Milletlerin İnsani Gelişim Raporu'nda 173 ülke arasında Türkiye'nin Malezya, Libya, Ermenistan gibi ülkelerin arasında 86. sıraya düşmesinin nedeni olarak, öncelikle kişi başına bir yılda basılan kitap sayısının düşmesi gösteriliyor. Araştırmalar Türkiye'de okur-yazar nüfusun yüzde 86 olmasına karşın, kitap okuyan nüfusun hızla azaldığını belirtti.

Neden Okumuyoruz?

Araştırmalarda yer alan bir anketin sonuçlarına göre, kitap okumayı en çok televizyon engelliyor.

Daha sonra okumama alışkanlığının nedeni olarak "okul eğitiminde okuma alışkanlığı verilmemesi" gösteriliyor.

Üniversite ve dengi okul mezunlarının "Niçin okumuyorsunuz?" sorusuna verdikleri yanıtlar şöyle:

Ø        Kitaplar pahalı (yüzde 10,3)

Ø        Okul eğitiminde okuma alışkanlığı verilmiyor (yüzde 19,7)

Ø        Televizyon, insanları kitap okumaktan uzaklaştırıyor (yüzde 30,3)

Ø        Kitaba karşı yasakçı tutum (yüzde 4,3)

Ø        Öğrenci ödevlerinin fazlalığı (yüzde 5,3)

Ø        Geçim koşullarının ağır olması (yüzde 15,6)

Ø        Okuyan insanlara değer verilmemesi (yüzde 4)

Ø        Diğer nedenler (yüzde 11,1)

 

               Sonuç olarak kitap okumak toplumumuzda bir gereksinme, bir alışkanlık, yaşama biçiminin bir parçası olmadığı için; yeni kuşakları, bu bilinçle ve bu duyarlılıkla yetiştirmeyen, eğitmeyen eğitim sisteminin yanı sıra görselliğin egemen olduğu çağın yeni değerleriyle bir kimlik bunalımı yaşayan, bağnazlaştırılan insanlar çoğunlukta olduğu için kitap okunmamaktadır.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

KAYNAKÇA

1.     AYDOĞDU, F  (2004) “Dünya Kitap ve Telif Hakları Günü 23 Nisan’da kutlanıyor” İletim Gazetesi, Nisan 2004. sayı 87.

2. BALCI, A, Prof. Dr. (2001), Sosyal Bilgilerde Araştırma Yöntem, Teknik ve İlkeleri, Ankara:3. Baskı, PeGamA Yayıncılık.
3. BARAN, E, (2002), ”Papirüsten Compact Disc'e Kitabın Serüveni” Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, Mart 2002,yıl 3, sayı:25.

4.     Doğan, M, (2004) “Kitaplık Klavuzu ve Temel Kitaplar” Okuma Rehberi, Yükseliş Kişisel Gelişim Net. Türkiye Yazarlar Birliği web sitesinden alınmıştır. 15.05.2004.

5. ESGİN, A, (2000) “Üniversite Öğrencilerinin Okuma Alışkanlığı” Popüler Bilim Dergisi, Eylül sayısı 2000.

6.     GÜÇLÜ, A, “Daha okumaya alışmadan...” Milliyet Gazetesi, 24.02.1998.

7. GÜNEŞ, F, Prof. Dr. (2000), Okuma – Yazma Öğretimi ve Beyin Teknolojisi, Ankara: Ocak Yayınları.
8. TOSUNOĞLU, M, Yard. Doç. Dr. “Türkçe Öğretiminde Okuma Alışkanlığı ve çocukların Okuma Eğilimleri” Türk Dili Dergisi Sayı: 609.
9. TÜLEYLİOĞLU, O, (2000) Okumak Mı, O Da Ne? İstanbul: Cumhuriyet Kitap Kulübü.

10.www.cevaplar.org. “Bir Öğrenci Neden Kitap Okumalıdır” 28.05. 2004.

11. www.Çanakkale.habernet. “Evde Okuma Saati” 18.02.2004.

12. www.manevihuzur.com.tr “Okuma Alışkanlığı ve Çocuk Eğitimi” 03.13.2004.

13.www.mercek.org, “Gelişimin Anahtarı OKUMAK”. Mercek Aylık Bilim Kültür Dergisi, 15.05.2004.