11 NİSAN 1920 URFA'NIN KURTULUŞU

Bir Güneş batmaktaydı, altı asır tüm Dünyayı aydınlatan. Tahammül ve direnci kalmamış, ufuktan kaybolmak üzereydi Devlet-i Ali Osman. 1. Dünya savaşı nedeniyle, ekonomik siyasi ve askeri gücü tamamen kaybolmuştu .

itilaf devletleri durmadan, Osmanlıyı parçalanmaya ve teslim olmaya çalışıyorlardı, eşit olmayan askeri olanaklarla. Türlü türlü entrikalar sergileyerek, tarih sehnesinden çekilmeye ve toprakları, bila şartsız işgale ve kendi aralarında paylaşmaya uğraşıyorlardı.

Uzunca bir ömür yaşamanın- şanlı bir tarih yazmanın yorgunluğu vardı osmanlı devletinde .

Emperyalist devletlerin türlü türlü entrikalarına artık karşı koyamaz hale gelmiş, boyun eğmeye yeltenmişti.

Cihan imparatorluğu mütarekeye zorlanarak, 30 ekim 1918 de mondros mütarekesi imzalatıldı . Bu mütareke Osmanlı'nın bitişi anlamını taşıyordu bir bakıma.

Bu dönemde Urfa ve havalisi mütareke kapsamında olmamasına rağmen, keyfi bir biçimde 24 mart 1919 da İngilizler tarafından işgal edildi. ingilizler Urfa'yı kuşatarak oradaki bazı aşiretleri silahlandırıp birbiriyle çatıştırma ve kıydırma yöntemini benimsediler. Bu alanda kısmen de başarılı oldular. Ancak sonradan; İngilizlerle Fransızlar kendi aralarında yaptıkları anlaşma gereği, Urfa bölgesi fransızlara bırakılıyordu. Böylece İngilizlerden sonra 30 ekim 1919 tarihinde Fransızlar Urfa'yı işgal ettiler. Öteden beri Urfa'da yaşayan yerli ermenilerle işbirliği yaparak çirkin emellerini gerçekleştirmeye başladılar.

İşgal güçlerinin büyük çoğunluğu sömürgelerinden topladıkları müslüman kuvvetler oluşturuyordu. Bu sırada Urfa'da görevli bulunan jand. binbaşı Ali Rıza ve belediye başkanı H.Mustafa beyler bulunmaktaydı. Bu iki zat Urfa'nın önde gelen ve on ikiler denilen grupla iş birliği içinde çalışarak güçlü bir mücadele cephesi oluşturmuşlardı.(müdafaai-hukuk cem.)

Fransızlar içten yapılan bu yerli, karşı duruş çalışmalarını haber alınca, binbaşı A.Rıza beyi, Fransız karargahına çağırtarak onu tutukladılar. Ali Rıza bey bir fırsatı değerlendirerek, Fransızların elinden kurtulup, Siverek tarafında ileri gelen aşiretlerin yanına gitti. Ali Rıza beyin bu gidişine hiddetlenen Fransız güçleri ve onlara yardım ve yataklık yapan yerli ermeniler şehirde çok çirkin tablolar sergilemeye başladılar. Burda amaçlanan yerli halkı canından bezdirip yıldırmaktı. Binbaşı Ali Rıza beyin yerine, Yüzbaşı Ali saip bey 29 Aralık 1919 da Urfa'ya gelip göreve başladı. Ali saip bey Urfa'ya geldiğinde, hazır ve aktif mücadelede bulunan bir cemiyetle karşılaşınca, hemen onlarla temasa geçerek yapacaklarının planlarını gözden geçirmeye başladılar. Ali Saip beyin Urfa'lılarla yaptığı çalışma sonucunda, 15 ocak 1920 tarihinde şehirde bir ayaklanma çıkaracaklarının kararını almışlardı. Bu karar kısa zamanda Fransızlar tarafından duyuldu. Bu durum karşısında Yzb. Ali Saip bey, Siverek tarafına geçerek oradaki Cudi paşa ve aşiret ileri gelenlerinden M.Emin beyle görüşüp ileriki günlerde, yapacakları eylemler için adam ve güç toplamaya çalıştılar. Bu güç toplamada, Badıllı aşiret reisi Sait bey ve izol aşireti reisi Bozan beylerden de oldukça takviye kuvvetler oluşturuldu. Bu kuvvet oluşturmada, Viranşehirdeki milli aşiretinin reisi İbrahim paşanında büyük katkıları olmuştur. Suruç ve Akçakale'den aşiretlerde bu şanlı kurtuluşu canı gönülden desteklemişlerdir.

Yüzbaşı Ali Saip bey 7 şubat 1920 tarihinde SİVEREK'te TOPLADIĞI GÜÇLE URFA'ya çok yakın bulunan "KARAKÖPRÜ" köyüne gelip, Badıllı aşiret reisi Sait bey ve İzol aşireti reisi Bozan beyin kuvvetleriyle birleşti. ALİ SAİP beyin komutasında birleşen bu "MİLLİ KUVVET", Fransızlara haber salarak "24 saat" içinde şehri boşatmalarını ve keyfi işgallerine son vermelerini istedi. Milli güçlerimizin bu talebi Fransızlar tarafından kabul edilmedi ve işgallerine devam edeceklerini ifade ettiler.

Bunun üzerine Milli güçlerimiz Urfa'ya gelip, suruç ve Akçakaleden gelen aşiretlerle birleşerek Fransızların işgal ettikleri yerler kuşatılmaya başlandı. Bu aşamaya gelene kadar Urfa'daki, gerek askeri yetkililer ve gerekse Urfa halkının müteaddit defalar merkezden disiplinli ve örgütlü ordu kuvveti istedilerse de, Asker göndermek Fransızlara savaş ilan etme anlamına geleceğinden, merkez ordu kuvveti göndermekten çekinmişlerdi. Bu da o dönemin hatalı başka bir versiyonudur.

Bir yerde haklı gerekçeleri olabilirdi.

1. cihan savaşı, ülkemizi oldukça zayıf duruma düşürmüştü. Fransızların işgal ettikleri yerlerin kuşatılma girişimi oldukça zaman alıcı çetin ve zayiatlı geçti. Urfa'daki yerli ermeni işbirlikçiler onlara oldukça destekte bulundular. BIDIK meydanı-Büyük yoldaki fırfırlı kilisede papazlar Ermenileri urfa'lılara saldırmaya ve can almaya kışkırtıyorlardı.

Fransızlar ve ermeniler kuşatmanın uzun sürmesinden kaynaklanan çok kötü durumlara düştüler. Gıdasız kaldıklarından hayvanlarını kesip etlerini yemeye başladılar. Bu şartlarla burada daha fazla kalamayacaklarını anlayan Fransızlar onurlarını zedelemeden Urfa'dan çekilmenin yollarını aramaya başladılar. Ermenilere; gidin Urfa'lıra deyinki biz aç kaldık sağlığımız tehlikede, eğer siz kuşatmayı bırakırsanız Fransızlar bşizim için Urfa'yı terk edecekler. Ermeni cemaati Fransızların bu önerisini kabul etmediler. Bu kendi gelecekleri için tehlikeli durum arz edebilirdi. Siz gittikten Urfa'lılar bizden öç almaya kalkışırlar. Fransızlar bu alternatifi tutturamayınca amerikan yetimhane müdürünü devreye soktular. Bu kişinin urfa müdafai hukuk cemiyetiyle yaptığı görüşmelerde, Fransızların bir takım koşullarla şehri terk edebileceklerini Urfa'lılara bildirdiler.

Burada kalacak ermenilerin can güvenliği ve mal varlıkları korunacak,

Urfa'da ölen Fransızların mezarlarına saygı gösterilecek,

Gidecekleri yere kadar yükleri ve ağırlıkları taşınacak,

Bu ayrılış on tane eşraf Urfa'lının refakatinde sağlanması isteniliyordu. Cerablus'a gidene kadar yol boyunca can güvenlikleri sağlanacak.

Urfa'lıların bir kısmı bu istemlere karşı duruş sergilediler. Taşınmaları esnasında eşraf yerine kendilerine jandarma kolluk kuvvetlerimizin refakat edeceği kabul edildi. Fransız güçleri akşamdan yola koyuldular.

Fransızların bu haksızlıklarını, ayrılış şeklini hazmedemeyen bir kısım Urfa'lı milislerimiz ve aşiret kuvvetlerimiz geceden, Fransızların geçecekleri güzergah olan şebeke boğazında konuşlandılar. Bu alanda Fransızlarla milli kuvvetlerimiz arasında 3 saat süren yoğun çatışma sonucu her iki tarafta oldukça can kaybına uğradı. Buradaki çatışmanın sesini şehir merkezinden duyan her Urfa'lı çatışma mahalline gelmişti. Fransızlar 300 civarında can kaybı ve 140 esir bırakarak geldikleri gibi geri postalandılar. Böylece kahramanca verilen mücadele sonucunda, Aziz Urfa toprakları düşmanın kirli çizmelerinden arındırılmış, düşman bayrağı yerine şanlı Türk bayrağı 11 NİSAN 1920 de tekrar göndere çekilmiştir.

Kurtuluş savaşımızın içinde ayrı bir sayfa olan Urfa'mızın bu asil direnişi yerel mücadelenin, emsalsiz ve şerefli misalidir. "URFA'NIN DÜŞMAN İŞGALİNDEN KURTULUŞUNUN 88. YIL DÖNÜMÜ" HEPİMİZE KUTLU OLSUN. Canını dişine takıp, kahramanca vatan uğruna can veren aziz şehitlerimize, değerli büyüklerimize, emeği geçen tüm kahramanlarımıza Allah'tan gani gani rahmet diliyoruz. Ruhları şad olsun. Nur içinde yatsınlar.