İBRAHİM BAŞAK Sosyal bilgiler öğretmeni 

EDEBİYAT NEDİR ?

Arapça edeb kökünden gelen kelime,bu dilde türlü manalar taşır;iyi ahlak,terbiye,nezaket,utanma,usul,kural vb...Bu anlamlar Türk diline de geçmiştir.İslamlıktan önce ve sonra edeb;asil ve yüce şeylere bağlılık fikrini belirtmiştir.Bunun için mecazi olarak kişiyi yüksek kültüre ve felsefeye ulaştıran şeylerin tümüne edep denmiştir.Hukuk,Ahlak,Şiir,Sanat,Felsefe de böylece Edebiyatın içinde sayılmıştır.                                                                                                               Türkçe de Edebiyat kelimesini bugünkü anlamda ilk kullanan  Tanzimat şairlerinden ŞİNASİ dir.Daha önce Edebiyat kurallarını öğreten ilimlere(bedi,beyan,Lugat,aruz,kafiye,hat)ilmi edep deniliyordu.Nazım ve Nesir edebi eserlerde şiir ve inşa diye anılıyordu.Tanzimatçılar Edebiyatın edeb kavramıyla ilgisine önem vermişlerdir.Onlara göre toplumu kalkındırmak ve yüceltmek amacını taşıyan Edebiyat,edep dışı,bayağı sözlerle yapılamaz.Ahlaksızlığın ve çirkinliğin edebiyatta yeri olma-mak gerek ir.Nitekim ŞİNASİ ünlü bir tartışmasında kendisine hakaret eden birisini şu sözle karşıla-mıştır.”Edebiyat fenni öyle bir marifettir ki,insanlara terbiye ve ahlak öğrettiği için ona edep ve mensuplarını edib demişlerdir.

Batı dillerinde Edebiyat karşılığında kullanılan Literatür terimi Latince güzel yazı olan Litterae kelimesinden türemiştir.Literatür;belirli bir ilim dalında yazılmış eserleri de anlatmaya yarar.MİSAL:İktisat Literatürü,Hukuk Literatürü gibi...

Edebiyat;düşünce,duygu ve hayallerin söz ve yazı halinde güzel ve etkili bir şekilde anlatılması sanatıdır.Şöyle de denilebilir:Edebiyat,bilgi,gözlem ve deneyişlere dayalı duygular,düşün-celer ve hayaller yardımıyla güzel söz ve yazı eserleri ortaya koyma bilgi ve sanatıdır.

Eski Yunan Latin çağlarından beri edebiyat güzel sanatların beş kolundan biri sayılır. Faydalıdan ziyade güzelliği öne almasıyla ayırt edilebilen bu beş güzel sanat;Musiki,Resim,Mimarlık, Heykelcilik ve edebiyattır.Eski kültürlerden gelen bu güzel sanat anlayışı bu gün değişmiştir.Daha başka dallarda güzel sanatlardan sayılmaktadır.Bunlar:Tiyatro,sinema,fotoğraf,hatta faydalık fikrini öne almakla birlikte ince bir zevk taşıyan zenaat(tahta,deri,bakır,demir sanatları)a o tarzda da denilebilir.

Edebiyatın güzel sanatlardan biri sayılması çok eskiden beri dünyada da bizde de benimsenmiştir.Orta Asya döneminden elimizde kalmış olanlar yalnız edebi verimlerdir.Türkiye Türklüğünde en çok eser verdiği ve benimsediği güzel sanat  dallarından biri edebiyat olmuştur.

Edebiyat aynı zamanda bir ilim ve öğretim dalıdır.Bu yüzden nesir,nazım türlerine ve sözlü-yazılı eserlerin kurallarına dair bilgi veren eserlere edebiyat denir.Edebiyat dersi,edebiyat kitabı deyişlerinde kelime bu anlamdadır.