AKDENİZ BÖLGESİ

BÖLGENİN BÖLÜMLERİ:

Antalya Bölümü ,Adana Bölümü

GENEL ÖZELLİKLERİ

Akdeniz Bölgesi, adını komşu olduğu denizden alır. Bölge genişliği 120180 km arasında değişen bir şerit halinde, batıda Köyceğiz dolaylarından başlayarak, doğuda Hatay ilinin bitim noktası olan Basit Burnu yakınına kadar sokulur. Yaklaşık 120.000 km2 lik yüzölçümüyle Türkiye'nin toplam yüzölçümünün yaklaşık %15'ini oluşturur. Hatay, Adana, İçel, Antalya, Isparta, Burdur ve Kahramanmaraş ilinin büyük bir bölümü Akdeniz Bölgesi'ndedir. Ayrıca Muğla ilinin Köyceğiz, Dalaman, Ortaca ve Fethiye ilçeleri de Akdeniz Bölgesi'ne girer.

YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ

Bölgenin büyük bir kısmı Toros Dağları ve yüksek platolarla kaplıdır. Genel olarak engebeli ve dağlıktır. Toroslar, III. Jeolojik zamanda oluşmuş Alp – Himalaya sistemine bağlı genç kıvrım dağlarıdır. Batı ve Orta Toroslar bölge içinde geniş yer tutar. Batı Toroslar Antalya Körfezi'nin her iki yanında da yer alır. Bey Dağları, Çiçekbaba ve Barla Dağları Antalya Körfezi'nin batısında, güneybatı - kuzeydoğu yönünde uzanırlar. Sultan Dedegöl ve Geyik Dağları Antalya Körfezi'nin doğusunda kuzeybatı - güneydoğu yönlü uzanır. Anamur Burnu'nun kuzeyinden başlayan Orta Toroslar, güneybatı - kuzeydoğu yönlü uzanan üç kütleden oluşur. Bunlar, Bolkar Dağları, Aladağlar, Tahtalı Dağları ve Binboğa Dağları'dır. Akdeniz Bölgesi'nde Toroslar'dan başka Hatay - K. Maraş istikametinde uzanan dağların oluşturduğu bir dış sıra halinde Nur (Amanos) Dağları uzanır. Dağların kıyıya paralel uzanması, dalga aşındırmasının fazla olmasına ve kıyılarda yalıyarların (falezlerin) çokluğuna neden olmuştur. Akdeniz Bölgesi'nde yer yer plato alanları bulunur. Bunlardan biri Antalya Körfezi'nin batısındaki Teke Platosu, diğeri de Anamur Burnu'nun gerisindeki Taşeli Plâtosu'dur. Antalya Körfezi'nin batısındaki dağlarla ve platolarla kaplı karstik arazi "Teke Yöresi" olarak adlandırılır. Teke Yöresi ve Taşeli Platosu bölgenin en tenha yerleridir. Türkiye'de karstik yapının yaygın olduğu yerlerde yağışın fazla olmasına karşın yeraltına sızmanın çok olması, yerüstü sularının zayıf olmasına yol açar. Bu nedenle de bu yerlerde nüfus yoğunluğu azdır. Dağlar kıyıdan itibaren yükseldiği ve kıyıya paralel olduğu için iç kısımlarla ulaşım ancak bazı geçitlerle sağlanabilmektedir. Bölgedeki başlıca geçitler şunlardır: Göller Yöresi'ni Antalya'ya bağlayan Çubuk geçidi, İç Anadolu'yu Silifke'ye bağlayan Sertavul geçidi, Amik Ovası'nı İskenderun'a, hatta Suriye'ye bağlayan Belen geçidi ve Çukurova'yı İç Anadolu'ya bağlayan Gülek geçididir. Bu bölgedeki ovalar çöküntü alanlarında alüvyonların yığılması ile oluşmuş birikim alanlarıdır. Bu birikim alanlarından en önemlileri Çukurova delta ovası ile Hatay çukurluğundaki Amik ovasıdır. Akdeniz Bölgesi'nin batısında da kıyıda Antalya ovası ile Göller yöresinin küçük çöküntü ovaları bulunmaktadır. Akdeniz Bölgesi genel olarak engebeli ve dağlıktır. Bölgenin % 80'ini kıyıya paralel uzanan Toros Dağları ile yüksek platolar oluşturur. Bu durum, bölgede nüfus dağılışını, kara ulaşımını, bitki örtüsünü, turizm çeşitliliğini çok etkiler. Sanayi ürünleri çeşitliliği ise bu durumdan en az etkilenir.

AKARSU ve GÖLLER

Bölgedeki akarsular düzensiz rejime sahiptirler. Akarsu rejiminin düzensiz olmasında çeşitli faktörlerin etkisi vardır. Bunlar: Bölgede etkili olan Akdeniz ikliminde yağışların çoğu kış aylarında görülür. Yaz ayları ise çok sıcak ve kurak geçer. Bunun sonucu olarak akarsular kışın kabarır, yazın ise kuruyacak seviyeye gelir. Bölgede karstik yeryüzü şekillerinin geniş yer tuttuğu görülür. Bunun sonucu olarak, yağışlı mevsimlerde suyun bir kısmı yer altına sızarak akarsuların fazla kabarmasını önler. Yazın ise yeraltı suyunun akarsuya karışarak su seviyesinin alçalmasını az da olsa engellediği görülür. Bölgenin en önemli akarsuları, Asi, Seyhan, Ceyhan, Göksu, Manavgat, Aksu ve Dalaman çayıdır. Bölge göl bakımından zengindir. Batısında tektonik ve karstik etkenlerle oluşan göllerin yer aldığı Göller Yöresi bulunmaktadır. Beyşehir, Eğirdir, Burdur, Acıgöl, Suğla, Söğüt, Salda, Elmalı ve Kovada gölleri bulunur. Eğirdir Gölü tatlı su gölüdür. Bunun nedeni fazla sularını yer altından Aksu'ya ve dolayısıyla Akdeniz'e boşaltmasıdır. Bu göllerden Suğla Gölü, zaman zaman kuruyacak derecede su kaybına uğrar. Doğuda Hatay yöresindeki Amik Gölü de, Asi nehrinin taşkınlarının bataklık şeklinde olduğu bir göldür. Bu alan akarsuların getirdiği alüvyonlarla büyük ölçüde dolmuştur

İKLİM ve BİTKİ ÖRTÜSÜ

Bölgede karakteristik Akdeniz iklimi görülür. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlıdır. Yıllık sıcaklık ortalaması 18°C'dir. Kıyıda yıllık yağış miktarının 1000 mm yi bulduğu yerler vardır. Akdeniz kıyıları kış mevsiminin en ılık geçtiği bölgemizdir. Buna yol açan nedenler, nemlilik miktarı, güneş ışınlarının düşme açısı ve Toros Dağları'nın doğrultusu ve yükseltisidir. Toroslar, kışın kuzeyden gelen soğuk hava kütlelerinin kıyıya inmesini önler. Yağış maksimumu kış mevsimine rastlar. Bölgedeki yaz kuraklığı ise, dinamik yüksek basınç alanlarının etkili olması, bölgenin alçalıcı hava hareketlerinin etkisine girmesinin sonucudur. Kıyıdan itibaren yükseldikçe sıcaklık düşmekte, yağış miktarı artmaktadır. Denize dönük yamaçların etekleri bol yağış alır. Batıda Antalya çevresi doğuda, Hatay, Dörtyol, Osmaniye, Kadirli, Bahçe çevresi 1000 mm civarında yağış alır. Oysa ovadaki Mersin ve Adana çevresi 600 - 700 mm yağış almaktadır. Karasallaşmanın belirgin olduğu yerler, bölgenin batı kesiminde genişler. Göller yöresi ve Teke yöresi karasallığın en belirgin olduğu yerlerdir. Sıcaklık farkları artar, kışlar daha uzun sürer. Akdeniz Bölgesi'nde 700 - 800 m'ye kadar maki bitki örtüsü hakimdir. Maki, zeytin, mersin, defne, sakız ağacı, zakkum, keçiboynuzu, vb. kuraklığa dayanıklı bodur bitkilerden oluşur. Bölgedeki ormanlar, makiden sonra başlar, 2400 m'ye kadar devam eder. Daha sonra dağ çayırları yer alır. Orman alanları üzerindeki dağ çayırları yazın kuraklığın etkisi ile kururlar. Akdeniz Bölgesi'nin iç kesimlerine doğru gidildikçe iklim karasallaşır. Özellikle Göller Yöresi'nde yıllık yağış miktarı ve kış sıcaklık değerleri düşmüştür.

TARIM ve HAYVANCILIK

Bölgede tarım alanları sınırlı olmasına rağmen kıyı şeridinde en önemli ekonomik etkinlik tarımdır. En önemli tarım alanları başta Çukurova olmak üzere Amik ve Antalya ovalarıdır. İklim özellikleri tarımsal yaşamı şekillendirir. Tarım alanlarından yıl içinde birden çok ürün alma bakımından en elverişli koşullara sahip olan bölgemizdir. Bölgede yetiştirilen başlıca tarım ürünleri şunlardır: Buğday: Bölgenin hemen her tarafında yetiştirilir. Çukurova'da pamuk ekilmeyen alanlarda da ekilir. Pirinç: Hatay'da Amik Ovası'nda, K. Maraş çevresinde ve Silifke civarında yetiştirilir. Pamuk: Başta Çukurova olmak üzere diğer kıyı ovalarında yetiştirilir. Türkiye pamuk üretiminin yaklaşık % 33'ü bölgeden karşılanır. Tütün: Göller Yöresi'nde ve Hatay çevresinde yetiştirilir. Gül: Özellikle Isparta ve Burdur çevresinde tarımı yapılır. Turunçgiller: Kıyı boyunca Finike, Antalya, Alanya, Anamur, Silifke, Mersin, ve Dörtyol'da yetiştirilir. Türkiye turunçgil üretiminin yaklaşık % 89'u bölgeden karşılanır. Muz: Alanya ve Anamur çevresinde yetiştirilir. Türkiye'de yetiştirilen muzun tamamı bölgeden karşılanır. Haşhaş ve şekerpancarı: Özellikle Göller Yöresi'nin ürünleridir. Zeytin ve üzüm: Kıyı şeridinde hemen her yerde yetiştirilir. Ancak bölge halkı daha kârlı olan pamuk üretimine önem verdiği için zeytincilik ve bağcılık fazla gelişememiştir. Bölge soya fasulyesi, yer fıstığı ve mısır üretiminde de Türkiye'de ilk sıradadır. Seracılığın en yaygın olduğu bölge Akdeniz Bölgesi'dir. Bölgede kış sıcaklığının sıfır derecenin altına düşmemesi turfanda sebze ve meyveciliğin gelişmesine yol açmıştır. Mersin - Antalya kıyı şeridi turfanda sebzeciliğin en yaygın olduğu yerdir. Akdeniz Bölgesi'nde hayvancılık fazla gelişmemiştir. Sığır, koyun ve keçi Toroslar'da yaylacılık sistemiyle yetiştirilir. Hayvanlardan en yaygın olanı kılkeçisidir. Çünkü bu hayvan Toroslar'ın sarp yamaçlarında yaşamını kolayca sürdürür.

YERALTI ZENGİNLİKLERİ

Krom : Fethiye- Dalaman ve Adana (Aladağlar) çevresinde çıkarılır. Barit : Mersin ve Adana çevresinde çıkarılır. Boksit(alüminyum): Batı Toroslar'da Seydişehir çevresinde çıkarılır. Kükürt : Keçiborlu (Isparta) çevresinde çıkarılır. Demir : Adana (Feke ve Saimbeyli) çevresinde çıkarılır. Asbest : Doğu Akdeniz'de Hatay çevresinde çıkarılır.

ENDÜSTRİ

Adana Bölümü'nde sanayi daha fazla gelişmiştir. Adana Bölümü'nde dokuma, tütün, gıda, kimya, tarım araçları, çimento, madeni eşya, cam ve tuğla fabrikaları vardır. Mersin, önemli bir liman kentidir. Bu ilimizde, Ataş petrol rafinerisi bulunur. Antalya'da ferro - krom tesisleri, yağ fabrikaları bulunur. Isparta'da gülyağı fabrikaları, çimento fabrikası, tarım araçları yapım merkezleri ve halı fabrikası bulunur. Burdur'da gül yağı fabrikası, şeker fabrikası, tarım araçları fabrikası, süt ve yem fabrikaları yer alır.

TURİZM

Bölge turizmden elde edilen gelirler bakımından 3. sıradadır. Burdur'da İnsuyu mağarası, Alanya'da Damlataş mağarası, Tarsus'ta Yedi uyuyanlar mağarası, Antalya yakınlarında Karain mağarası, Düden, Manavgat Kurşunlu ve Tarsus şelaleri, Mersin'deki Cennet ve Cehennem obrukları ve Dilek kuyu mağarası bölgede yer alan ve turizm faaliyetlerine neden olan karstik şekillerdir. Ayrıca yazın erken başlaması deniz turizminin de erken başlamasına ve gelişmesine neden olmuştur. Bütün Akdeniz kıyıları boyunca turistik tesisler kurulmuştur ve kurulmaktadır. Akdeniz Bölgesi'nde Olimpos - Beydağları Sahil,Güllük Dağı (Termessos), Kovada Gölü, Kızıldağ, Köprülü Kanyon ve Karatepe - Aslantaş milli parkları bulunur. Antalya'da her yıl düzenlenen Altın Portakal Film Festivali ile Mersin Moda ve Tekstil Fuarı da önemli turizm etkinliklerindendir.

NÜFUS ve YERLEŞME

1997 nüfus sayımına göre, bölgede 8,1 milyon insan bulunmaktadır. Nüfus sayısı bakımından beşinci sırada yer alır. Nüfus yoğunluğu km2 ye 66 kişidir.Akdeniz Bölgesi'nde nüfusun %70'i Adana Bölümü'nde toplanmıştır. Bu durumun başlıca nedenleri; • Zengin tarım alanı olan Çukurova'nın varlığı, • Çukurova'da tarım ürünleri işleyen sanayi kuruluşlarının fazlalığı, • Adana Bölümü'nün yollarla Doğu, Güneydoğu ve İç Anadolu'ya bağlanmasıdır. Adana Bölümü'nde Adana, Mersin, İskenderun, Antakya, Kahraman Maraş, Tarsus, Kilis, Kozan, Kadirli, Osmaniye gibi büyük il ve ilçelerde sanayi, tarım ve ticaretin aktif olması nüfusun artmasına neden olmuştur. Antalya Bölümü'nde ise nüfus, bölge nüfusunun %30 unu oluşturur. Çünkü;

Antalya Ovası Çukurova kadar verimli değildir. • Kalkerli kayaların varlığıyla karstlaşma, tarım hayatını olumsuz yönde etkilemektedir. • Antalya Bölümü'nde ulaşım fazla gelişmemiştir. Burdur ve Isparta yöresi demir yoluyla Ege Bölgesi'ne bağlanmış ve İzmir'in ard bölgesi durumuna gelmiştir. • Antalya Bölümü'ne bağlı kıyı ovalarının, son yıllarda turizm faaliyetlerine bağlı olarak nüfusu artmaktadır. Buna karşılık toplu yerleşme daha fazladır. Ancak suyun bol olduğu yörelerde dağınık yerleşmeye rastlanır. Bölgenin kıyı ovalarında turistik tesislerin yaygınlığından dolayı dağınık yerleşme hakimdir. Bölgede köy ve kasaba evlerinin yapı malzemesini daha çok kalker taşları oluşturur. Akdeniz Bölgesi nüfus yoğunluğu açısından Türkiye ortalamasının altında bir durum gösterir. Bunun en önemli nedeni bölgenin %90'ını işgal eden Toroslar'dır. Toroslar, Teke ve Taşeli Yöresi Türkiye'nin en seyrek nüfuslu yerlerindendir. Adana Bölümü'nde özel konumunun etkisiyle nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının üstündedir. Adana Bölümü'ndeki Çukurova pamuk tarımı nedeniyle, Güneydoğu ve Doğu Anadolu illerinden mevsimlik göç alır. Çukurova'da nüfus yaz mevsiminde artmaktadır. Bu artışta tarım işçilerine olan gereksinimin artması rol oynar.

 

Marmara Bölgesİ

Coğrafİ Konumu

Marmara bölgesi ülkemizin kuzeybatı köşesinde yer alır. ülke yüz ölçümünün %8,5'i ile altıncı büyük bölgemizdir. yaklaşık olarak 66.000 km2  alan kaplar. Karadeniz, Marmara ve Ege olmak üzere üç denize komşudur. İstanbul ve Çanakkale boğazları bu bölgede yer alır. hem Asya, hem de Avrupa kıtasında yer alır.

yeryüzü şekilleri

Türkiye'nin ortalama yükseltisi en az olan bölgesidir. marmara bölgesi'nin en önemli yükseltisini, güneyde samanlı dağları, trakya kesiminde karadeniz boyunca uzanan yıldız dağları ve güneydeki uludağ oluşturur. bu dağlar orta yükseltidedir. bölgenin en yüksek dağı ise 2543 metre ile uludağ'dır. bölgenin en önemli düzlükleri ise trakya'daki ergene havzası, anadolu yakasındaki sakarya ve bursa ovaları ile güneydeki geniş plato alanlarıdır.

yer şekillerinin sade olması nedeniyle ulaşım kolaydır. güney marmara   kıyıları girintili - çıkıntılıdır. erdek, bandırma, gemlik ve izmit körfezleri önemli girintilerdir. kapıdağ yarımadası tombolo özelliği gösterir. kuzey kıyıları dik yalıyarlardan (falezler) meydana   geldiği için bu kıyılarda fazla girinti – çıkıntı yoktur. boğazlar, eski akarsu yataklarının daha sonra sular altında kalması ile oluşmuş ria tipi kıyı özelliği gösterir.

akarsu ve göller

Sakarya’nın aşağı kesimi, Meriç nehri, susurluk ırmağı,   başlıca akarsuları oluştururlar. bölgenin yükseltisinin az olması, akarsuların akış hızını azaltır. bu nedenle bölge akarsularının enerji potansiyeli azdır. ayrıca akarsuların yatak derinliklerinin azlığı ve yüzey şekillerinin elverişli olmaması, baraj yapımını zorlaştırır. bu nedenle Marmara Bölgesi’nin, hidroelektrik üretimindeki payı azdır.  

Marmara Bölgesi’nin Anadolu yakasında yer alan akarsuları kıyıda delta oluşturamaz. çünkü.döküldükleri yerlerde kıyı akıntıları fazladır.

yatak eğimlerinin az olmasına bağlı olarak taşıdıkları alüvyonların büyük bir bölümünü alçak kıyı ovalarında bırakmışlardır. Bölgedeki manyas, ulubat , iznik ve sapanca gölleri tektonik kökenlidir. büyük ve küçük çekmece ve   durusu (terkos) gölleri ise kıyı set gölüne örnektir.

iklim ve bitki örtüsü:  

Marmara bölgesi ikliminin en önemli özelliği bir geçiş iklimi karakteri göstermesidir. bölgeye ortalama 600 - 700 mm   yağış düşmektedir.  

yıllık ortalama sıcaklığı ise 15-16 °c dir.

            Trakya’da karasal iklim özellikleri görülür. yıldız dağları karadeniz'in nemli havasının iç kısımlara girmesini engeller. balkanlar üzerinden gelen nemli hava kütlesi, nemini balkan dağları'nda bıraktığından, trakya'ya nemden yoksun ve kuru olarak eserler.  

balkanlar'dan gelen hava kütleleri marmara denizi üzerinden geçerken nem alır. bu nemi güney marmara kıyılarına taşır. dolayısıyla güney marmara'nın denizel iklime sahip olmasını sağlar.

yıldız dağları'nın karadeniz kıyılarına bakan bölümü hariç trakya'nın tabii bitki örtüsü bozkırdır.

kocaeli platosunda bozulmuş karadeniz iklimi görülür. yazlar karadeniz iklimine göre daha sıcak, kışlar daha soğuktur. yazlar yağışlı olmakla beraber, maksimum yağış kışın düşer. bölgede karadeniz kıyıları boyunca ormanlar görülür.  

güney marmara'da kışların ılık geçmesi zeytin yetiştirilen alanların yaygınlaşmasını sağlamış, yazların sıcak ve kurak geçmesi pamuk tarımını kolaylaştırmıştır.

bol yağış alan yerler ormanlarla kaplı iken, yağış miktarının azaldığı yerlerde stepler görülür. kuzey marmara'da ormanlar, trakya'da stepler, güney marmara'da ise maki bitki örtüsü yaygındır

marmara bölgesi türkiye ormanlarının % 13'üne sahiptir. bölgeler arasında orman oranı bakımından 4. sırada yer alır.  

tarım ve hayvancılık  

Türkiye'de bölge yüzölçümüne göre, ekili - dikili alanın en fazla olduğu bölge marmara bölgesi'dir. buna yol açan faktör, arazinin fazla engebeli olmaması, düzlüklerin geniş yer kaplaması ve makineli tarımın yaygın olmasıdır. bölgede tarımın gelişmesinde ulaşım kolaylığı, sulamanın yaygınlığı, tüketici nüfusun fazla olması rol oynar.

bölgede aynı anda, üç değişik iklim tipinin görülmesi, tarım ürün çeşidini artırmıştır.  

marmara   bölgesi'nde ekili dikili alanların oranının fazla olmasına karşın, bölgenin nüfusunun fazla olması diğer bölgelerden de tarım ürünü almasına neden olur.  

bölgede yetiştirilen başlıca tarım ürünleri şunlardır :  

zeytin : bölgenin özellikle akdeniz iklimi etkisi altındaki güney   kıyılarında yetiştirilir. zeytincilikte ege bölgesi'nden sonra 2. sıradadır. özellikle gemlik zeytinleri ülkemizin en kaliteli sofralık zeytinlerini oluşturur.

pamuk : bölgede yaz yağışlarının azaldığı güney kesimde özellikle balıkesir yöresinde yetiştirilir.

tütün : bölgenin çeşitli yörelerinde üretimi yapılmakla beraber, kaliteli tütünler adapazarı ovasında yetiştirilir. türkiye toplam tütün üretiminin 1/7 sini karşılar.

ayçiçeği : türkiye'de en yoğun olarak bu bölgede yetiştirilir. özellikle trakya'nın iç kısımlarında ergene havzası 'nda yetiştirilmektedir. türkiye toplam üretiminin %77'sine sahiptir. sıralamada 1. bölgemizdir.  

şeker pancarı : şeker fabrikalarının bulunduğu alpullu, adapazarı ve susurluk çevresinde sulanabilen alanlarda üretilir.

buğday : bölgenin hemen hemen her tarafında yetiştirilir. çeşitli endüstri bitkileri ile (özellikle şekerpancarı) nöbetleşe ekilir.bölgeye düşen ortalama yağışın yeterli olmasından dolayı sulanamayan, topraklarda da ekimi yapılmaktadır. türkiye toplam buğday   üretiminin %13'ü bu bölgeden elde edilir.

pirinç : ülkemiz pirincinin yaklaşık %42'si bu bölgeden elde edilir. özellikle ergene ve meriç ırmağı çevresinde yetiştirilmektedir.

mısır: özellikle doğu marmara ve trakya'da yetiştirilmektedir.

bölgede çeşitli tarım ürünleri yetiştirilmesine hatta bazı ürünlerde önde olmasına karşın, diğer bölgelerden ürün alır. çünkü göçlerle nüfusu hızla artmakta, üretim yetersiz kalmaktadır.

meyvecilik: bölgede meyvecilik çok gelişmiştir. özellikle bursa çevresinde çilek, elma , armut, kiraz, şeftali ve kestane üretimi oldukça fazladır.

 

hayvancılık  

Bölgede hayvancılık büyük ölçüde besicilik ve ahır hayvancılığı şeklindedir. ahır hayvancılığının gelişmesinde, tüketici nüfusun fazlalığı ve pazarlama sorununun çözülmüş olması gösterilebilir. bununla beraber bölgede yer şekillerinin ve iklim şartlarının elverişliliği de etkilidir. bölgede makineli tarımın yaygın olması mera ve otlakların daralmasına yol açmıştır.

Bölgede ahır hayvancılığının yanında mera hayvancılığı da yaygındır. yıldız dağları çevresi ile Tekirdağ, Balıkesir ve Çanakkale dolayında mera hayvancılığı yaygındır.  

İstanbul ve çevresinde kümes hayvancılığı, bursa , gemlik, Bilecik çevresinde ipekböcekçiliği yapılmaktadır. ayrıca özellikle boğazlarda balıkçılık yoğun olarak yapılmaktadır. balıklar mevsime göre sıcak denizlerden soğuk denizlere, soğuk denizlerden sıcak denizlere göçerler. bu göçlerin yapıldığı boğazlar balıkçılığa elverişli alanları oluşturur.

yer altı kaynakları

mermer :Marmara adası ve Bilecik’te kaliteli mermer yatakları vardır.  

volfram :uludağ'da  

bor mineralleri:balıkesir (bigadiç, susurluk) bursa arasında çıkarılmaktadır.  

linyit çanakkale ve çevresinde çıkarılır. 

doğalgaz: kırklareli (hamitabat) çevresinde gaz çıkarılır.

 

sanayi

ekonomik yönden en gelişmiş bölgemizdir. sanayi kesiminde çalışan işçilerin yarıya yakını, sanayi ürünlerinin üçte birinden fazlası bu bölgeden elde edilir. sanayinin en çok geliştiği bölgedir.

bölgede sanayinin gelişmesinde;  

• hammadde temininin kolay olması,

• hinterlandının geniş olması,

• ulaşım   kolaylığı,

• işgücünün fazla olması,

• pazarlama kolaylıkları,

• tüketici nüfusun fazla olması, etkili olan faktörlerdir.

türkiye'de üretilen enerjinin 1/3'ü marmara bölgesi'nde tüketilir. ülkemizin en büyük sanayi kuşağı bu bölgede istanbul - adapazarı arasında bulunmaktadır. bu hat üzerinde çok çeşitli iş kolları yer alır. türkiye'nin en gelişmiş ve işlek limanı, istanbul limanıdır.

bölge türkiye ekonomisine ticaret, ulaşım, turizm ve sanayi faaliyetlerinden elde ettiği gelirlerle büyük katkı sağlar. en fazla vergi veren bölgemizdir.

turizm  

ayrıca doğal güzellikleri ve tarihsel değerleri ile istanbul, bursa, marmara kıyıları önemli turistik merkezlerdir.özellikle güney marmara kıyılarında yaz turizmi gelişmiştir. uludağ, yalnızca bölgenin değil, ülkemizin de en önemli kış turizmi alanıdır. marmara bölgesi, turizmden en çok gelir elde eden bölgedir (%48).  

nüfus ve yerleşme  

bölge küçük olmasına karşın nüfusu en fazla olan bölgemizdir. nüfus yoğunluğu türkiye ortalamasının üstündedir. km²'ye 236 kişi düşmektedir. nüfus yoğunluğunun fazla olması sonucunda diğer bölgelerden tarım ürünleri alır.  

kent nüfusu en fazla olan bölgemizdir. nüfusun özellikle yoğunluk kazandığı yer çatalca - kocaeli bölümü'dür. sanayi sektöründe çalışan nüfusun en fazla olduğu bölgemizdir. diğer bölgelerden en fazla göç alan bölgemizdir.

bursa, tarım, sanayi ve turizmin geliştiği ülkemizin beşinci büyük kenti konumundadır. adapazarı, gelişmiş sanayisi ve verimli tarım alanlarıyla yoğun nüfusludur. balıkesir, çanakkale, edirne ve tekirdağ orta nüfuslu kentlerdir.  

  bölümleri

1.yıldız dağları bölümü  

  bölüm karadeniz'in kuzeyinde karadeniz'e paralel uzanan yıldız dağları'nı ve çevresini içine alır. ortalama yükseltisi 800 m civarındadır. karadeniz ikliminin etkisiyle bölümde daha çok yayvan yapraklı ormanlar yaygındır.

bölüm, marmara'nın diğer bölümlerine göre işlek ulaşım yollarından uzakta yer alır. bundan dolayı bölgenin en seyrek nüfuslu bölümüdür.bölümde ormancılık faaliyeti yapılır. bunun dışında küçükbaş hayvancılık görülür. dağ eteklerinde ahır hayvancılığı ve tarım yapılmaktadır. ancak, tarım yapılan yerler sınırlıdır. tarım, yıldız dağları'nın güney eteklerindeki plâtoluk alanlarda yapılmaktadır.  

yerleşim merkezleri istanbul'a doğru uzanan yolların üzerine kurulmuştur.

ekonomimize en büyük katkısı hayvancılık ve ormancılıktır.

 2. ergene bölümü

bu bölümde özellikle kışın balkanlar'dan gelen soğuk hava kütlelerinin etkisiyle kışları soğuk ve kar yağışlı, yazları sıcak ve kurak olan karasal iklim şartları yaşanır. bundan dolayı tabii bitki örtüsü bozkırdır.

ekili - dikili alanların en fazla olduğu bölümlerden biridir. verimli topraklara sahip olması nedeniyle bir çok tarım ürünü bu bölümde yetiştirilir. bunların başında ayçiçeği, pirinç, şekerpancarı ve buğday gelir. özellikle ayçiçeğinin en fazla üretildiği bölümdür.

ahır hayvancılığı gelişmiştir. 

türkiye'yi avrupa'ya bağlayan kara ve demir yolları, bu bölümde yer alan edirne'den avrupa'ya açılır.  

  3. güney marmara bölümü  

  bölgenin en yüksek yeri olan uludağ bu bölümde yer alır.  

bölümde, özellikle kıyı şeridinde akdeniz iklimi görülür. buna bağlı olarak karakteristik bitki örtüsü makidir.

bölümdeki eğimli arazilerde ve kıyı kesimde zeytin yetiştiriciliği yaygındır. iç kısımlarda ise şekerpancarı, tütün, ayçiçeği, pamuk gibi tarım ürünleri yetiştirilir.  

ipekböcekçiliğinin en fazla geliştiği bölümümüzdür.

bölümde nüfus, bursa çevresi gibi verimli ovalarda toplanırken, bölümün batı kesiminin dağlık ve engebeli olmasından dolayı nüfus yoğunluğu azalmıştır.

bölümün en büyük şehri bursa'dır. bursa, sanayi şehri olmakla birlikte aynı zamanda tarım ve turizm şehridir. yünlü, pamuklu ve ipekli dokumacılık gelişmiştir. oto montaj ve konservecilik gelişen diğer sanayi kollarıdır.

bölümde ayrıca seramik (çanakkale), suni ipek (gemlik), suni gübre (bandırma) fabrikaları yer alır.

4. çatalca - kocaeli bölümü  

  bölüm, anadolu'yu trakya'ya bağlayan yolların üzerinde iki yarımadadan oluşur. bu bölüm, aşınarak düzleşmiş platolardan meydana gelmiştir.

 akdeniz ikliminin etkisi hakimdir. tabii bitki örtüsü maki ve ormanlardır.  

 marmara bölgesi'nin en fazla nüfuslanmış bölümüdür. sanayileşmeye bağlı olarak

 istanbul ve izmit birbirine bağlanmış durumdadır.

bölümde, tarım daha çok aşağı sakarya ovası'nda yapılır. bu bölümde ayçiçeği, mısır, tütün, şekerpancarı gibi endüstri bitkilerinin tarımı yapılır.

ekonomik faaliyetlerin başında sanayi, ticaret, ulaşım ve bankacılık gelir.

 bölümün (aynı zamanda bölgenin ve türkiye'nin) en büyük şehri istanbul'dur. her türlü sanayi kolunun bulunduğu iç ve dış ticaretin yapıldığı, bütün ulaşım yollarının yoğun olarak kullanıldığı kültür ve ticaret merkezidir.  

 bölümün diğer bir sanayi şehri olan izmit'te kâğıt, boru, lastik, petro-kimya ve otomotiv gibi çok çeşitli sanayi kolları gelişmiştir.

 

EGE BÖLGESİ

KONUMU: Yurdumuzun batısında alan bakımından 5. büyük bölgemizdir. Kuzeyinde Marmara ,doğusunda İç Anadolu ve güneyinde Akdeniz Bölgeleri vardır. Batısında ise ismini aldığı Ege denizi bulunmaktadır.

YER ŞEKİLLERİ: Bölgedeki yer şekillerinin bir kısmı yer kabuğu hareketleri ile oluşan (Orojenez-Dağ oluşumu) kırılmalarla meydana gelmiştir. Kırılma yerlerinde yükselen yerler Horst (dağ), çöken yerler de Grabeni (çöküntü ovası) oluşturmuştur. Horst ve graben oluşumunun en fazla olduğu bölgemizdir.

Horstlar; Kaz d.,Madra d., Yunt d., Boz dağlar, Aydın dağları ve Menteşe dağlarıdır.

Grabenler; Edremit, Bakırçay, Gediz, K.Menderes ve B.Menderes’tir.

Bölgenin batısında dağlar kıyıya dik uzanmıştır. Bunun sonucunda;

Girinti-çıkıntı fazladır. Bir çok koy ve körfez oluşmuştur. Körfezler; Edremit, Dikili, Çandarlı, İzmir, Kuşadası, Güllük ve Gökovadır.

 

İç kesimlere ulaşım kolaydır. Limanların hinterlandı (ard bölgesi) geniştir. Yani geniş alana hitap eder.

Deniz etkisi iç kesimlere kadar sokulabilir.

Enine kıyı tipi oluşmuştur.

Kıta sahanlığı (kıyıdan 200 m derinliğe kadar olan deniz) geniştir.

Bölgenin güney batısında(Menteşe yöresinde) dağların uzanışı değişmiştir. Dağlar burada K.batı-G.Doğu yönlüdür. Bu kıyılarda akarsu vadilerinin deniz suları altında kalması sonucu oluşan kıyı tipine Ria tipi kıyılar denir.

Manisa- Kula çevresinde volkanizma ile oluşmuş küçük koniler vardır.

İç kesimlerde yükselti artmakta ve dağların doğrultusu değişmektedir. Burada en önemli yüksek düzlük Yazılı kaya platosudur.

 

İKLİM VE BİTKİ ÖRTÜSÜ:

Bölgenin batısında iç kesimlere kadar etkili olan iklim Akdeniz İklimidir. Yazlar sıcak ve kurak kışlar ılık ve yağışlıdır.

En sıcak ay ortalaması 27-28°C , en soğuk ay ortalaması 8-10 °C dir. Yıllık ortalama 17-18°C dir.

Kar yağışı ve don olayı çok ender görülür.

En fazla yağış kışın , en az yağış yazın düşer.

Kışın görülen yağışlar Cephesel kökenlidir.

Yıllık yağış miktarı yükseltiye göre değişir. Ortalama 600-1000 mm arasındadır.

Bitki örtüsü maki dediğimiz bodur bitki topluluğudur. Maki; mersin, defne, kocayemiş, zeytin, zakkum, keçiboynuzu, kermez meşesi vb bitkilerden oluşur. Yüksek yerlerde ormanlar vardır (kızılçam ormanları) .

Bölgede Akdeniz iklimi güneyden kuzeye doğru enlemin, batıdan doğuya doğru da yükseltinin etkisiyle bozulur.

İç kesimlere doğru gidildikçe yükseltinin artması ve deniz etkisinden uzaklaşma sebebiyle karasal iklime geçilir. Bu sebeple iç kesimlerde kışlar soğuk ve kar yağışlı geçer. Bitki örtüsü bozkırdır. Yükseklerde yer yer meşe ormanları vardır.

 

AKARSU VE GÖLLERİ

Bölgenin başlıca akarsuları çöküntü ovalarını geçerek Ege Denizine dökülen Bakırçay, Gediz, K. ve B. Menderes akarsularıdır. Yatak eğimleri az olduğundan akarsularda menderes olayının en fazla görüldüğü bölgemizdir. Döküldükleri denizde alüvyonları biriktirmek suretiyle delta ovaları oluşturmaktadırlar. Örnek: önceleri liman kenti olan tarihi Milet ve Efes kentlerinin bugün iç kesimde kalması.

Başlıca gölleri Marmara ve Bafa( Çamiçi) gölleridir. Bu göller oluşum bakımından alüvyon set gölüne örnektir. Bölgede ayrıca Gediz’de Demirköprü, B.Menderes üzerinde Kemer ve Adıgüzel baraj gölleri vardır.

EKONOMİK FAALİYETLER

1.      TARIM:

Bölgenin batısında bulunan verimli tarım alanlarında iklim şartları da elverişli olduğu için ticari tarım ürün çeşitliliği fazladır. Yetiştirilen ürünler;

Zeytin(%58): Bölgenin batısındaki çöküntü ovaları ve kenarlarında tarımı yapılabilmektedir. En fazla Edremit-Ayvalık-Burhaniye çevresinde yoğunluk kazanmıştır.

 Üzüm(%40):. Manisa, İzmir ve Denizli çevresinde üretilen çekirdeksiz üzümler kurutulmaktadır. Önemli ihracat ürünümüzdür.

Haşhaş(%86): Devlet kontrolünde Afyon başta olmak üzere , Uşak, Kütahya, Denizli ve son olarak ta Manisa’nın bazı ilçelerinde tarımı yapılmaktadır.                         

Tütün(%55): Bölgenin batısında Manisa, İzmir, Aydın, Muğla, Denizli çevrelerinde tarımı gelişmiştir.                                  

 İncir(%82): En fazla Aydın çevresinde (B.ve K.Menderes ovalarında) tarımı yapılmaktadır.

Pamuk(%39): Bölgenin batısındaki bütün çöküntü ovalarında tarımı yapılmaktadır.

Patates: İzmir-Ödemiş çevresinde yoğun olarak tarımı yapılır.                       

Turunçgiller(%11):Bölgenin batısında İzmir’e kadar olan güney kıyılarında tarımı yapılır. Ayrıca iç kesimlere kadar (150-200 km) da sokulabilmektedir. Sebebi dağların denize dik olmasıdır.

Sebze(%20): Bölgenin batısında kışların ılık geçmesinden dolayı seracılık faaliyetleri ile sebze üretimi bütün yıl yapılabilmektedir.

Susam (%24): Batıdaki çöküntü ovalarında tarımı yapılabilmektedir.                      

Buğday(%10): Bölgenin her yerinde buğday yetiştirilebilmektedir. Ancak daha çok İç Batı Anadolu Bölümünde tarımı gelişmiştir.     

 Arpa(%14): Tarımı daha çok iç kesimlerde gelişmiştir.                            

 Ş.Pancarı(%11): Afyon , Uşak, Kütahya çevresinde tarımı gelişmiştir.

HAYVANCILIK:

Büyük kentler çevresinde (İzmir-Manisa-Denizli) kümes hayvancılığı, Muğla, Aydın, İzmir, Manisa çevresinde arıcılık, kıyılarda balıkçılık( Bodrum-Marmaris kıyılarında sünger avcılığı dayapılır), Menteşe yöresinde kıl keçisi yetiştiriciliği gelişmiştir. Ayrıca şeker fabrikaları ile büyük kentler çevresinde büyük baş hayvancılık, iç kesimlerde de koyun yetiştiriciliği gelişmiştir.

MADENLER

Linyit: Türkiye’de en fazla linyitin çıkarıldığı ve en kaliteli linyitlerin bulunduğu bölgemizdir. Linyit yatakları fazla olduğu için termik santraller de fazladır. Bölgede Linyit; Manisa(Soma), Aydın, Muğla (Yatağan ), Kütahya (Tavşanlı,Tunçbilek, Seyit Ömer, Değirmisaz) ve Denizli çevresinde çıkarılmaktadır.                           

Demir:Edremit (Kaz dağı) çevresinde çıkarılır.

 Bor Mineralleri:Kütahya-Emet                

Civa: İzmir (Ödemiş-Karaburun-Çeşme), Uşak (Eşme)                                                  

 Tuz: İzmir-Çamaltı Tuzlası                    

 Mermer: Afyon, Kütahya, Manisa çevresi  

 Krom: Kütahya, Muğla çevresi.   

Zımparataşı: İzmir-Aydın-Muğla çevresi

 

SANAYİ

Marmara Bölgesinden sonra sanayinin en fazla geliştiği bölgemizdir.

Dokuma: Denizli, Aydın (Nazilli) İzmir, Manisa .

Petro-kimya: İzmir-Aliağa.                    

Deri-Kösele: İzmir, Manisa, Uşak           

Şeker: Afyon, Uşak, Kütahya                    

 Çini-porselen: Kütahya   

 Çimento:İzmir, Denizli, Afyon    

Gübre:Kütahya ,İzmir           

Termik santral: Muğla (Yatağan-Gökova), Manisa-Soma, Kütahya( Tunçbilek-Seyitömer)

Jeotermal enerji santrali:Denizli-Sarayköy

Halı-Kilim: Manisa (Kula,Demirci, Gördes), Kütahya (Simav), Muğla-Milas, Denizli-Tavas.

Kağıt: Afyon-Çay, İzmir        

Otomotiv:İzmir

Elektronik eşya: İzmir, Manisa, Aydın-Nazilli, Denizli,     

 Mobilya: İzmir-Karabağlar

 Deterjan: İzmir, Manisa 

 İlaç: İzmir  

 Sigara: İzmir, Manisa-Akhisar (Açılmayı bekliyor) 

Seramik:Kütahya , Manisa (Turgutlu-Akhisar)  

 Tuğla-Kiremit: Manisa (Turgutlu-Salihli-Alaşehir-Akhisar) ,Aydın

TURİZM

Marmara Bölgesinden sonra turizmin en fazla geliştiği bölgemizdir. En fazla gelişen turizm etkinliği deniz turizmidir. Ayrıca tarihi eserler bakımından da zengindir. Efes, Meryemana, Bergama, Bodrum, Sart ,Milet ,Pamukkale(Hieropolis) , Çavdarhisar bölgedeki başlıca antik kentlerdir. Pamukkale travertenleri ile önemli turizm kentimizdir. Sağlık turizmi (Balçova,Çeşme, Pamukkale, Karahayıt, Eynal) ve milli parklar (Dilek yarımadası, Spil Dağı) diğer turizm kaynaklarıdır.

NÜFUS VE YERLEŞME

Marmara Bölgesinden sonra en fazla göç alan bölgemizdir. Göçlerle bölge nüfusu sürekli artmaktadır. Yaz döneminde bölgenin batısında turizm ve tarım işçi göçünden dolayı da mevsimlik nüfus artışı görülür.Nüfus genelde bölgenin batısındaki çöküntü ovaları kenarında toplanmıştır. İç kesimlerde nüfus seyrektir. Sebebi iklimin karasal olması, sanayinin gelişmemesidir. Kıyıda menteşe yöresi yer şekillerinin engebeli olmasından dolayı seyrek nüfuslanmıştır.

EGE BÖLGESİ’NİN BÖLÜMLERİ

 ASIL EGE (KIYI) BÖLÜMÜ

Çöküntü ovalarının son bulduğu yere kadar devam eder. Önemli yerleşim birimleri; İzmir, Manisa, Denizli, Aydın ve Muğla’dır.               

Akdeniz iklimi görülür.

Verimli tarım alanları geniş alan kaplar.Ticari tarım ürün çeşidi fazladır.

Sanayi ve ticaret gelişmiştir. Ticaretin gelişmesinde her yıl İzmir’de düzenlenen uluslar arası fuarın da etkisi vardır.

Türkiye’nin en büyük ihracat limanı olan İzmir Limanı bu bölümdedir. İzmir limanının gelişmesinde; hinterlandının geniş olması(iç kesimlerle bağlantısının iyi olması) ve çevresindeki tarım alanlarında ticari tarım ürünlerinin yetişmesi etkili olmuştur.

Nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının üstündedir.

ilk demiryolu Aydın-İzmir arasında yapılmıştır. Bugün Muğla hariç bütün illerinden demiryolu geçmektedir.

Türkiye’nin tek jeotermal enerji santralı Denizli –Sarayköy’dedir.

ilk dokuma fabrikamız Aydın-Nazilli’de açılmıştır.

Türkiye ekonomisine daha çok tarım, sanayi ve turizm yönüyle katkı sağlar.

İÇBATI ANADOLU BÖLÜMÜ

Afyon, Uşak ve Kütahya’yı içine alan bölümdür.

*Karasal iklim etkilidir. Tarım ürün çeşidi azdır. Başlıca tarım ürünleri buğday, arpa, ş.pancarı ve haşhaştır.  

*Sanayi gelişmemiştir. 

*Nüfus seyrektir. 

*Ekonomimize katkısı daha çok tarım ve hayvancılıktır.

GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ

BÖLGENİN BÖLÜMLERİ

Güneydoğu Anadolu Bölgesi Karacadağ volkan konisi ile iki bölüme ayrılır. Karacadağ'ın doğusunda Dicle, batısında ise Orta Fırat Bölümü yer alır.

1. Dİcle Bölümü

Bu bölüm, yer şekilleri bakımından sade bir özellik gösterir. Bölümdeki başlıca yer şekilleri Diyarbakır Havzası, Karacadağ volkan kütlesi ve Mardin-Midyat Eşiği'dir. Dicle nehri, kollarıyla birlikte geçtiği yerlerde plato ve ovalar meydana getirmiştir. Ova ve platolar 500-1000 m yükseltiler arasında yer alır. Bölümde yıllık ortalama yağış miktarı 500 mm'dir. Yüksek sıcaklığa bağlı olarak meydana gelen şiddetli buharlaşma yaz mevsiminde kuraklığa neden olur. Bölümde karasal iklim tipi görülür. Bölümün tabii bitki örtüsü ise bozkırdır. Başlıca tarım ürünleri ise tahıllar, mercimek ve pamuktur. Toroslar'a doğru ise meyve ve üzüm bağları yer alır. Karacadağ volkan konisi bölgenin en yüksek dağıdır.Bu volkan konisinden çıkan ve akıcılık özelliğine sahip olan bazalt bölgeye yayılarak yayvan bir görünüm kazanmasına neden olmuştur. Karacadağ'ın tabanına sızan sular daha sonra taban suyu olarak yeryüzüne çıkar ve bölümün su ihtiyacını karşılar. Yaz aylarında bölümde yaylacılık faaliyeti görülür. Bölümdeki Mardin - Midyat Eşiği Diyarbakır havzası ile Suriye arasında yer alan yüksek bir düzlüktür(1200-1300 m). Burada yüksekliğe bağlı olarak yağışlar 700 mm'ye çıkar. Kireçli bir yapıya sahip olmasından dolayı tarım için yeterli su bulunmaz. Dicle Bölümü'nde nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının altındadır. Nüfus, Diyarbakır Havzası ile Mardin - Midyat Eşiği'nde toplanmıştır. Bölümün en büyük ili Diyarbakır'dır. Bölümün geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. En önemli yeraltı zenginliği Diyarbakır, Siirt ve Batman'da çıkarılan petroldür. Yıllık üretimi 3 milyon tondur. Ayrıca Cizre ve Silopi'de linyit çıkarılır.

2. Orta Fırat Bölümü

Bu bölümde Gazi Antep ve Şanlı Urfa platoları önemli yer kaplar. Fırat Nehri ve kolları platoları ikiye ayırır. Fırat Nehri plato içerisine 200 m gömülmüş olarak akar. Altınbaşak, Ceylanpınar, Suruç, Birecik ovalarında tahıl ekilir. Atatürk barajı ile yapımı son aşamaya gelen Şanlı Urfa tünelleri bölümün Türkiye ekonomisindeki yerini değiştirecektir. Platolarının ortalama yükseltisi 500 ile 1000 m'dir. Platolar, tortul ve volkanik taşlardan meydana gelmiştir. Orta Fırat Bölümü'nde yazları sıcak ve kurak, kışları serin ve yağışlı olan Akdeniz iklimi görülür. Bölümün en gelişmiş ili Gazi Antep'tir. Adıyaman, Nizip, Birecik, Şanlıurfa, Harran, Suruç, Ceylanpınar, Siverek, Viranşehir bölümün diğer önemli il ve ilçe merkezleridir. Halkın geçimi, tarım ve hayvancılıktan sağlanır. Tarım ürünü olarak tahıl, mercimek, antep fıstığı yetiştirilir. Ayrıca bağlar, bahçeler ve zeytinlikler yer alır. Bunun yanısıra pamuk, çeltik ve susam da ekilir. Adıyaman ve Kâhta'da petrol çıkarılmaktadır.

GENEL ÖZELLİKLERİ:

Bölge,ülkemiz topraklarının %8 lik bölümüne sahip olup yüzölçümü bakımından en küçük bölgesidir. Kuzeyinde bir yay biçiminde uzanan Güneydoğu Toroslardan,güneyde Suriye ve Irak sınırına kadar uzanır. Bölge ova ve platolarla kaplıdır.Türkiye'de yaz sıcaklığının ve buharlaşmanın en fazla olduğu bölgedir.Türkiye nin en büyük barajı olan Atatürk barajı bu bölgededir.

BÖLGENİN ŞEHİRLERİ:

Gaziantep,Adıyaman,Şanlıurfa,Siirt,Mardin,Batman,Diyarbakır.

BÖLGENİN YÜZEY ŞEKİLLERİ:

Bölgenin Ortalama yükseltisi 800-1000 m civarındadır.Ortada yükselen Karacadağ sönmüş volkanı ile Mardin Mazıdağı yöresi bölgenin en engebeli alanlarını oluşturur. Suruç, Ceylanpınar ve Harran Ovası,Altınbaşak,Viranşehir,Nizip gibi verimli Ovalar GAP projesi sayesinde suya olan hasretlerini gidermek üzeredirler.Ayrıca Gaziantep ve Şanlıurfa platoları önemli konumdadırlar.

İKLİM VE BİTKİ ÖRTÜSÜ:

Bölgede,yazları kurak ve sıcak,kışları ılık ve yağışlı olan tipik Akdeniz ikliminin bozulmuş şekli görülür.Akdeniz iklimine oranla,kışları daha soğuk ve yazları da daha sıcak olur.Yağışlar kuzeyden güneye doğru gidildikçe azalır.Yıllık ortalama yağış miktarı kuzeyden 750 mm güneyindeki alçak kesimlerde 300 mm civarındadır.Bütün bölgede otsu bitkiler egemendir.Yağış yetersizliği yüzünden ormanlık alan azdır.

AKARSULAR GÖLLER VE BARAJLAR:

Doğudaki iki büyük nehir Fırat ve Dicle Irmaklarıdır.Ayrıca Göksu ırmağı bu bölgeden de geçer.Bölge göl bakımından çok fakirdir.Başlıca barajlar ise Atatürk Barajı ve Karakaya barajıdır.

TARIM VE HAYVANCILIK:

Tarım ürünlerinden en çok buğday ekilir.Öteki tarım ürünleri arpa,pirinç,pamuk,mercimek,Antepfıstığı ve üzümdür.Adıyaman da pamuk ve tütün yetiştirilir. Tarıma uygun olmayan yerler hayvancılıkla geçinir.Genellikle koyun ve keçi beslenir.Kilis ve çevresinde ipekböcekciliği de yapılır.

NÜFÜS VE YERLEŞME:

1990 sayımına göre bölgenin nüfusu 4.5 milyondur.Nüfus daha çok bölgenin batısında toplanmıştır.Bunun başlıca nedeni,iklim ve toprak şartlarının burada daha elverişli olmasıdır.Türkiye nüfusunun sadece %8 i burada yaşamaktadır.Bölge de kent nüfus oranı oldukça yüksektir.Bölgede km kareye 66 kişi düşer.

 

YER ALTI ZENGİNLİKLERİ VE ENDÜSTRİ:

Başlıca çıkartılan madenler; petrol ,fosfat,asfaltit dir. Bölgede,tarıma dayalı ve hayvan ürünlerini işleyen çeşitli endüstri kolları gelişmiştir.Et kombinaları,süt endüstrisi,hayvansal yağ fabrikaları,zeytinyağı fabrikaları,bunun yanısıra tarım dışı sanayi kollarından çimento fabrikaları,kimya sanayi,tarım araçları,otomontaj ve madeni eşya yapımı geliştirilmiş olan çeşitli sanayi kollarıdır. Turizm potansiyeli çok yüksek olan bölgede Adıyaman, Nemrut Dağı, Peygamberler Şehri Urfa, Tarihi Harran Üniversitesi, Harran evleri, Mardin evleri gibi daha pek çok gezilip görülecek kendine özgü güzellikler vardır. Dünyada güneşin doğuşunun en güzel olduğu Nemrut Dağında Kommagene Medeniyetinin izleri turistlerin ilgisini çekmektedir.

TURİZM

Bölgedeki Nemrut Dağı (Adıyaman) ile Diyarbakır ve Şanlı Urfa şehrinde bulunan tarihi eserler bölgenin turizm potansiyellerini oluşturur.

GAP PROJESİ

GAP 13 ayrı projenin birleşiminden meydana gelmiştir. Bu proje içinde 22 baraj, 19 hidroelektrik santral vardır. Proje, G.Antep, Mardin, Adıyaman, Şanlı Urfa, Diyarbakır, Batman ve Şırnak illerimizi kapsamaktadır. Sadece Atatürk barajından elde edilen elektrik üretimi ülke elektrik üretiminin 1/6'sına eşittir. (1992) Bölge ekonomisini çok yönlü etkileyen kuraklık problemi GAP projesiyle halledildiği zaman bölgede sosyo - ekonomik yönde büyük değişiklikler görülecektir. GAP projesi gerçekleştiği zaman: Sulamalı tarıma geçilecektir. Bölgedeki nadas alanları azalacaktır. Tarım ürünlerinin çeşitliliği artacaktır. Tarım ürünlerinin verimi artacaktır. Pamuk, pirinç, gibi tarım ürünlerinin ekim alanı genişleyecektir. Güneydoğu Anadolu, Türkiye pamuk üretiminde birinci bölge olacaktır. Kuru tarıma dayalı buğday, arpa, mercimek gibi tarım ürünlerinin ekim alanı azalacak fakat üretimleri artacaktır. Barajlar suni göl fonksiyonu göreceğinden bölgenin iklimi belirli oranda yumuşayacaktır. Elektrik enerjisinde üretim artışı sağlanacaktır. İçme suyu olarak kullanılacaktır. Su ürünlerinin üretimi artacaktır. Tarım ve tarıma bağlı sanayi gelişecektir. Bölgede iş olanakları arttığı için bölgeden diğer bölgelere göç duracaktır.Diğer bölgelerden Güneydoğu Anadolu'ya göç olacaktır. Bölgenin nüfusu ve nüfus yoğunluğu artacaktır. Türkiye'nin tarım ürünlerine dayalı ihracatı artacaktır. Bölgede tarım alanları geniş düzlüklerden oluşur. Bu alanların sulanmasıyla tarım gelişecektir. Antepfıstığı, mercimek, üzüm, nohut ve tahıl üretiminin önemli bir kısmı bölgeden karşılanmaktadır. Harran Ovası, sulamanın gelişmesiyle özellikle pamuk ekiminin en fazla yapıldığı yerlerden biri olacaktır. GAP'ın tamamlanmasıyla mısır, pirinç ve ayçiçek gibi ürünlerin üretimindeki artışın daha fazla olması beklenmektedir. Çünkü bu ürünler bol su ve sıcaklık isteği olan ürünlerdir.

 

 

İÇ ANADOLU BÖLGESİ

BÖLGENİN BÖLÜMLERİ:

İç Anadolu Bölgesi dört bölüme ayrılır:

1. Konya Bölümü

Bölgenin ortasında geniş bir kapalı havzadır. Bura­da büyük ovalar, plato düzlükleri, Tuz Gölü, Akşehir ve Eber gölleri ile Karacadağ ve Karadağ volkanik dağları bulunur. Türkiye'nin en kurak bölümüdür. Nüfus bakımından bölgenin en tenha bölümüdür. Halk tarım ve hayvancılıkla uğraşır. Ülkemizin en önemli tahıl alanlarından birisidir. Konya, Aksaray ve Karaman bölümde yer alan illerdir.

2. Yukarı Sakarya Bölümü

Bölgenin kuzeybatı kısmını meydana getirir. Orta Kızılırmak boylarından İçbatı Anadolu'ya kadar uzanır. Yer şekilleri daha engebeli, iklimi biraz daha nemlidir. Yıllık yağışlar 400 mm civarındadır. İklim ve ula­şım koşullarının elverişli olması nedeniyle, böl­genin en yoğun nüfuslu bölümüdür. Bölge nüfu­sunun yarıya yakını bu bölümdedir. Batı Anadolu'yu iç bölgelere bağlayan yolların geç­tiği önemli bir yerdedir. Bölümde Eskişehir ve Ankara illeri yer alır.

3. Orta Kızılırmak Bölümü

İç Anadolu'nun, Çankırı'dan Toroslar'a kadar uzanan, içine Kızılırmak yayını alan kısmıdır. Alan bakımından bölgenin en büyük bölümüdür. Kuzey kesimi daha engebelidir.Güney kesiminde plato ve ova düzlükleri yaygındır. Ortada ise geniş Kızılırmak platosu bulunur. Erciyes volkanik dağı bu bölümde yer alır. Tarım alanlarının oranı verimli volkanik topraklarla kaplı güney kesimden daha yüksektir. İç Anadolu'da kırsal nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu bölümdür. Kayseri, Niğde, Nevşehir, Kırşehir, Yozgat ve Kırıkkale bölüm içinde yer alan illerdir.

4. Yukarı Kızılırmak Bölümü

Bu bölüm Kızılırmak'ın, Karadeniz Bölgesi ile Doğu Anadolu arasına sokulan yukarı çığırını kaplar. İç Anadolu'nun en küçük, en engebeli bölümüdür. Dağlarla kuşatılmış bir havza görünümündedir. En­gebeli olduğu için tarım alanlarının oranı daha dü­şüktür. Nüfusu seyrek, kentleşme oranı düşüktür. Bölgenin kışın en soğuk bölümü burasıdır. Bölümde Sivas ili bulunmaktadır.

COĞRAFİ KONUMU

Bölge, Ana­dolu'nun orta kısmında yer alır. Bu konumu sebe­biyle "Orta Anadolu" da denir. İç Anadolu Bölgesi'nin yüz ölçümü 151.000 km2 olup, bu alan Türkiye topraklarının %20'sini kaplar. Doğu Anadolu'dan sonra ikinci büyük bölgemizdir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi dışında diğer bölgelerin hepsiyle komşudur.

YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ

Bölge, yeryüzü şekilleri bakımından sade bir görünüme sahiptir. Yer şekilleri çeşitlilik göstermez. Engebe­li araziler fazla olmadığı için, kara ve demiryolu ulaşı­mına oldukça elverişlidir. Bölgenin çoğu yerinde ge­nellikle 1000 m yükseltiye sahip düzlükler bulunur.En alçak yerleri olan Sakarya ve Kızılırmak vadilerindeki yükselti 700 m civarındadır. Bölgenin güneyinde Kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda uzanan dağlar volkanik kökenli dir. Başlıcaları; Hasandağı, Karacadağ, Karadağ, Erciyes Dağı ve Melendiz Dağları'dır. Bölgedeki kıvrım dağları ise doğuda geniş bir alan kaplar. En önemlileri, Ak dağlar, Hınzır Dağı, Tecer Dağı ve Yıldız Dağları'dır. Platolar en fazla bu bölgemizde yer alır. Batıda Haymana ve Cihanbeyli, güneyde Obruk, doğu­da da Bozok (Kızılırmak) plâtolarıyla, Ege Bölgesi sınırı boyunca Yazılıkaya (Bayat) ve Doğu Anado­lu Bölgesi sınırı boyunca da Uzunyayla gibi platolara sahiptir. Tuz Gölü çevresi Türkiye'nin en büyük kapalı havzasıdır. İç Anadolu'nun bazı ovaları oldukça geniştir. Konya ovası, Türkiye'nin en büyük ovasıdır. Eski bir göl tabanıdır. Geniş ovalardan diğeri Tuz Gölü'nün gü­neyindeki Aksaray Ovası'dır. Haymana platosunun batısındaki Yukarı Sakarya Ovası da geniş alan kaplar. Küçük ovalar olan Eskişehir, Ankara, Kay­seri ve Develi ovaları, platolar arasındaki çukurluk­larda yer almaktadır.

AKARSU ve GÖLLERİ

İç Anadolu Bölgesi'nin en önemli akarsuları Kızıl­ırmak, Sakarya Nehri, Porsuk ve Delice çayları­dır. Bu bölge akarsuları kapalı havzada akan sel rejimli akarsulardır. İlkbahar yağışlarıyla taşar, ya­zın kuruyacak hale gelir. İç Anadolu Bölgesi'nin güney kesimleri sularını deniz­lere gönderemez. Bu nedenle kapalı havzalar geniş bir alan kaplar. Kapalı havzaların geniş olanları, Kon­ya Ovası, Tuz Gölü ve Akşehir - Eber gölleri çevre­sinde yer alır. Seyfe Gölü, Sultan Sazlığı (Yaygölü) gibi küçük kapalı havzalar da bulunmaktadır. İç Ana­dolu Bölgesi'nin büyük bir bölümü sularını Kızılırmak, Sakarya ve Yeşilırmak'ın kolu olan Çekerek suyu sa­yesinde Karadeniz'e gönderir. Güneydoğusundaki Uzunyayla yöresi, sularını Seyhan'ın kolu olan Zamantı suyu sayesinde Akdeniz'e gönderir. Sel rejimli akarsuların en fazla bulunduğu bölgedir. Bölgenin en büyük gölü Tuz Gölü'dür. Bu göl bu­harlaşmanın etkisiyle yazın büyük ölçüde kurumakta­dır. Tuz Gölü, tektonik oluşumludur. Derinliği fazla de­ğildir. Gölün alanı kışın ve ilkbaharda fazla alan kapla­dığı halde, yazın buharlaşma ve beslenme yetersizli­ğinden dolayı kapladığı alan azalır. Tuz ihtiyacımızın %30'unu karşılar. Diğer önemli gölleri ise Akşehir, Eber, Ilgın (Çavuşçu), Tuzla, Seyfe, Mogan ve Sultansazlığı gölleridir.

 

İKLİM ve BİTKİ ÖRTÜSÜ

Bölgenin çevresi yüksek dağlarla çevrili olduğundan, denizlerin nemli ılıman havası bölgeye sokulamaz. Bu nedenle bölgede, yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve kar yağışlı karasal iklim hakimdir. Bölge­de, doğuya doğru gidildikçe yüksekliğin artmasına bağlı olarak karasallık derecesi artar ve kış sıcak­lıkları çok düşük değerlere ulaşır. İç Anadolu, ülkemizin en az yağış alan bölgesi­dir. Ortalama yağış 400 mm civarındadır. Bölge, en fazla yağışı ilkbahar aylarında sağanak halinde alır. En kurak mevsim yazdır. Yazların kurak olma­sı ve yaz kuraklığının erken başlaması sebze türü bitkiler üzerinde olumsuz etki yapar. Bölgenin ve ülkemizin en az yağışlı yeri Tuz Gölü çevresidir(320 mm) . Yağışların azlığı bölgenin deniz etkisine kapalı olmasından kaynaklanmaktadır. Denizden gelen nemli hava kütlesi, nemini, dağların denize bakan yamaçlarında yağış halinde bırakır. İç Anadolu Bölgesi'ne doğru eserken artık kurudur. Bölgede görülen yağışlar konveksiyonel ve cephe­sel kökenlidir. Kırkikindi adı da verilen konveksiyonel yağışlar İlkbaharda yaygındır. Bölgenin tabii bitki örtüsü bozkırdır. Bozkır, ilkba­har yağmurlarıyla yeşeren, bir kaç ay yeşil kalan, yaz sıcaklığı ile sararan ot topluluğudur. İç Anadolu Bölgesi ülkemiz ormanlarının %7 sini kaplayarak bölgeler arasında 6. sırada yer alır.

TARIM ve HAYVANCILIK

Bölge ekonomisinin temeli tarıma dayanır. Ekili - dikili alanların oranı bakımından Marmara Bölgesi'nden sonra ikinci sırada yer alır. Çalışan nüfusun büyük bir kısmı tarımla uğraşır. İklimin yarı kurak karakterine rağmen, çok geniş alanlar tarıma ayrılır. Bölgenin tarımı iklim şartlarına bağlıdır. Özellikle ilkbahar yağışlarının yetersizliği veya gecikmesi, tahıl üretiminde önemli dalgalan­malar meydana getirir, iklim yarı kurak olduğu için nadas ihtiyacı duyulur. Tarımın en önemli problemi sulamadır. Bu amaçla büyük sulama kanallarının (barajların) yapılması ve yeraltı suyundan yararlanılması gere-kir.Ekonominin temeli tarım ve hayvancılığa daya­nır. Türkiye'de ulusal gelirin %20'sini bu bölge sağ­lamaktadır. Tarım ürünleri içinde tahıllar başta gelir. Türkiye genelinde tahıla ayrılan toprakların yarıya yakını bu bölgededir. Yer şekilleri ve iklim koşulları tahıl tarımını öne çıkarır. Düzlüklerin geniş yer kapla­ması makineli tarımı kolaylaştırmıştır. Bölgenin sulanabilen bölümlerinde şeker pancarı tarımı yapılır. Buğday, şeker pancarı ve elmanın en fazla üretildiği bölgedir. Şeker pancarının özellikle Konya, Ankara, Eskişehir, Kayseri ve Niğ­de gibi şeker fabrikalarının bulunduğu yerlerde ekimi yapılır. İlkbahar yağışı ve yaz kuraklığı tahıla uygun orta­mı oluşturmuştur. Türkiye'nin tahıl ambarıdır. Sula­nabilen arazinin azlığı buğday ekim alanlarının ge­niş olmasına yol açmıştır. Bölgede buğday nadas yöntemiyle yetiştirilir. Alan bakımından nadasa bı­rakılan toprakların en fazla olduğu bölgemizdir. Bölgede yaz kuraklığının erken başlaması sebze türü bitkiler üzerinde olumsuz etki yapar. İç Anadolu Bölgesi'nde yaygın olarak bozkırların görülmesi küçükbaş hayvancılığın gelişmesine ne­den olmuştur. Küçükbaş hayvan sayısının en fazla olduğu bölgedir. Bölgede Ankara ve Eskişehir çevresinde tiftik keçisi yaygınlaşırken diğer yörelerde daha çok koyun beslenir. Küçükbaş hayvanlardan elde edilen yün ve tiftik, dokumacılığı teşvik etmiştir

 

YERALTI ZENGİNLİKLERİ

Bölgenin önemli yeraltı zenginlikleri, linyit, krom, lü­letaşı, tuz ve bor mineralleridir. Krom : Eskişehir, Kayseri ve Sivas'ta çıkarılır. Kayatuzu : Kırşehir ve Çankırı dolaylarında çıkarılır. Linyit: Sivas ve Eskişehir'de çıkarılır. Çinko ve Demir: Kayseri'de çıkarılır. Civa: Konya Sarayönü'nde Tuz:Tuz Gölü'nden elde edilir. Lületaşı:Eskişehir'de çıkarılmaktadır. Hediyelik eşya yapımında kullanılır.

ENDÜSTRİ
Bölgede önemli ulaşım yollarının geçtiği Yukarı Sakarya Bölümü sanayinin en fazla geliştiği bölümdür. Eskişehir'de: Lokomotif, besin, motor, çimento ve inşaat malzemeleri sanayii, Ankara'da : Dokuma, besin, tarım araçları, çimen­to ve mobilya sanayii, Konya'da : Tarım araçları, besin, motor, çimento, süt ürünleri ve inşaat malzemeleri sanayii, Kayseri'de : Halıcılık, meyve suyu, pamuklu doku­ma, pastırma ve sucuk üretim merkezleri Kırıkkale'de : Orta Anadolu petrol rafinerisi, silah fabrikası, demir - çelik endüstrisi Sivas'ta : Besin, yem, çimento endüstrisi ile dev­let demir yollarının bakım tesisleri bulunur.

TURİZM
Bölgenin önemli turistik yerleri peribacaları, Ihla­ra vadisi, Derinkuyu'daki yeraltı kentleri (Kapadokya) dir. Konya'daki Selçuklu eserleri, Mevlana türbesi ve çeşitli yerlerdeki antik hitit kentleri önemli turistik değerlerdir. Bölgede sağlık turizmi de gelişmiştir. Özellikle Eskişehir, Ankara, Konya, Niğde, Kayseri illerinde kaplıcalar bulunmaktadır. Bu yerleşim merkezlerinde bu maksatla kurulmuş dinlenme ve konaklama tesisleri yer alır. Bölgedeki Erciyes ve Elmadağ kayak turizmi açısından gelişmiş yerlerdir. Bölgede özellikle Ankara'da bulunan Anıtkabir, Atatürk müzesi, Etnografya müzesi insanların en sık uğradıkları yerler arasında yer almaktadır. İç Anadolu'da her yıl gerçekleştirilen, Kayseri Ana­dolu Fuarı ile Konya Fuarı başlıca turizm ve ticaret etkinliklerindendir. iç Anadolu Bölgesi'nde, Boğazköy Alacahöyük Milli Parkı, Göreme Tarihi Milli Parkı ve Yozgat Çamlığı Milli Parkı gibi tarihi ve doğal yön­den korumaya alınmış turizm alanları da bulunmaktadır.

NÜFUS ve YERLEŞME

iç Anadolu Bölgesi, 1997 nüfus sayımına göre yaklaşık 10,5 milyon kişilik nüfus büyüklüğüyle Marmara Bölgesi'nden sonra ikinci sırayı alır. Bu bölgenin nüfus yoğunluğu 64 kişi/km2 dir. (1997 yılına göre, Türkiye'nin ortalama nüfus yoğunluğu 81 kişi / km2 dir.) Dolayısıyla İç Anadolu, Türkiye nüfus yoğunluğu ortalamasının altındadır, iç Ana­dolu Bölgesi'nin nüfusu, bölgenin doğal koşulları­nın etkisine bağlı olarak, daha çok komşu bölgelere yakın yerlerdeki dağ eteklerinde yoğunlaşır. Bunun nedeni, sözü edilen kesimlerin daha yağışlı olması ve su kaynaklarının bol olmasıdır. Bölgedeki ovaların aldığı yağışın az olması, nüfuslanma ve yerleşmeyi engellemiştir. Düz ovalık ke­simde nüfus yoğunluğu dağ eteklerine göre azdır. Toplu köy niteliğindeki kırsal yerleşme birimleri ile kentler dağ etekleri boyunca dizilidir. Bölge nüfusu­nun %62'si, nüfusu 10.000'den fazla olan ve kent sayılan yerleşme birimlerinde yaşamaktadır. Tarım alanları geniş olmasına karşın nüfusun %38'i kırsal kesimde yaşar. Tarım alanlarının geniş olması, tarımsal nüfus yoğunluğunun düşük olmasına yol açar. Nüfusun dağılışı, yağış dağılışına benzerlik gösterir. Bölgede en fazla nüfuslanmış bölüm, Yukarı Sakarya'dır. Bu bölümün yoğun nüfuslanmasında, endüstri faaliyetleri ile Ankara'nın başkent olması önemli rol oynar. Konya ve Tuz Gölü civarları nüfus yoğunluğunun az olduğu yerlerdir.

 

 

KARADENİZ BÖLGESİ

 

GENEL ÖZELLİKLERİ

Karadeniz Bölgesi ülkemizin kuzeyinde yer alır. Bölge,batıda Adapazarı Ovası'ndan başlar, doğuda Gürcistan sınırına kadar uzanır. Bölge,ülkemiz yüzölçününün %18' lik bölümüne sahip olup,büyüklük olarak üçüncü sırada yer almaktadır. Bölgenin en önemli yerşeklini doğu batı istikametinde denize paralel olarak uzanan sıradağlar oluşturur. Bölgede yamaç yağışlarının fazlalığına bağlı olarak Türkiye ormanlarının %27 si burada toplanmıştır. Karadeniz Bölgesi yurdumuzun en geniş akarsu ağına sahiptir. Bölgedeki kıyı dağlarından doğup denize dökülen akarsular kısa boylu ve hızlı akışlıdırlar. Akarsuların en fazla kabardığı mevsim ilkbahar aylarına rastlar; çünkü bu mevsimde eriyen kar akım miktarını arttırır. Karadeniz bölgesinde yerşekillerinin özelliği göl oluşumunu azaltmıştır.

DAĞLAR:
Dağlar batıda üç sıra halinde uzanır güneyden kuzeye doğru; Köroğlu dağları,Bolu Ilgaz dağları, İsfendiyar(küre)dağları, Ortada Canik dağları;Doğuda ise dağlar iki sıra halinde uzanır. Bu dağları Çoruh Kelkit Vadi oluğu birbirinden ayırır. Başlıca dağlar güneyden kuzeye doğru Çimen dağları,Kop dağları,Akdağlar,Giresun dağları,Rize dağları,Kaçkar dağl. Bölgede,dağların kıyıya paralel uzanmasının sonucu olarak;

a) - Falezli kıyı tipi oluşmuştur.

b) - Bölgenin Kıyı kesimi ile iç kesimi arasında ulaşım zorlukları oluşmuştur. Zigana ve Kop geçitleri kıyı ile iç bölgeler arasında bağlantıyı sağlayan en önemli geçitlerdir.

c) - Bölgenin kuzeye bakan yamaçlarında ,yamaç yağışları artmıştır.

d ) - Kıyı kesim ile iç kesim arasında önemli iklim farklılıkları ve buna bağlı olarak da tarımı yapılan ürün çeşidinde değişiklikler görülmektedir.

e ) - Bölgede,Ege kıyılarımızın aksine doğal liman özelliğine sahip olan girintiler çok sınırlı kalmıştır.

OVALAR:
Karadeniz Bölgesindeki dağları iki grupta toplayabiliriz. Tektonik Kökenli ovalar;Düzce Ovası,Erbaa Ovası,Niksar Ovası,Amasya Ovası,Turhal Ovası Kıyı(delta)Ovaları; Kızılırmak'ın deltası Bafra Ovası, YeşilIrmak'ın deltası Çarşamba Ovası.

AKARSULAR:
Bölgenin başlıca akarsuları;Türkiye'nin en uzun akarsuyu Kızılırmak(1182 m), Yeşilırmak-Kelkit (468 m),Sakarya (824 m), Filyos (228 m), Çoruh (355 Türkiye 355 m) Bartın Çayı (107 m)

GÖLLER:
Karadeniz Bölgesinde yerşekillerinin özelliği göl oluşumunu azaltmıştır. Başlıca Göller;Tektonik kökenli olanlar;Ladik Gölü, Abant gölü,Melen gölü Çağa gölü Set gölleri; Yer Kayması gölleri; Tortum gölü,Sera gölü , Alüvyon set gölü; Uzungöl

BÖLGENİN İKLİMİ:

Bölgede 3900 m ye varan yükseltileri ile kıyıya paralel olarak uzanan dağlar,her mevsimi yağışlı olan tipik karadeniz ikliminin ortaya çıkmasında büyük bir rol oynamaktadır. Bölgede yıllık yağış miktarı 700 mm ile 2500 mm arasında değişmektedir. Dağlar bölgeyi iklim özellikleri bakımından iki kesime ayırır. KIYI KESİMİNDE:Kışları ılık,yazları serin ve her mevsimi yağışlı olan ılıman okyanus iklimi görülür. Bu kesimde hakim yağış tipi yamaç (orografik) yağışıdır. Bunun yanında cephesel yağışlarda görülür. En fazla yağış sonbahar,en az yağış da ilkbahar aylarında görülür. İÇ KESİMDE:Doğu-Batı istikametinde denize paralel olarak uzanan dağlar,deniz etkisinin iç kısımlara sokulmasını engeller. Bunun sonucu olarak da burada karasal iklim görülür Yazları sıcak ve az yağışlı kışları soğuk ve kar yağışlıdır Bu kesimde yıllık yağış miktarı 500mm'ye kadar iner.yıllık sıcaklık farkı ise 22 dereceye kadar çıkar.

BÖLGENİN EKONOMİSİ:

Bölgenin eğimli,engebeli yükseltisinin çoğu yerde fazla olması tarımsal faaliyetleri oldukça engellemiştir.Başlıca yetiştirilen ürünler. Çay %100 ü Fındık %84 ü Mısır %37 si Tütün % 13 ü Soya fasulyesi Tahıl Pirinç Şeker pancarı Narenciye Keten Kenevir

Hayvancılık:
Türkiye balık ihtiyacının %80'i bu bölgemiz tarafından karşılanır.Bunun yanısıra,yerşekillerinin tarıma elverişsizliği sebebiyle büyük baş hayvancılık önem kazanmıştır.Bölgede arıcılık yapılmaktadır.
Endüstri:
Ülkemizin en önemli iki demir çelik fabrikası Ereğli ve Karabük Demir Çelik Fabrikaları kurulmuştur.Ayrıca Murgul ve karadeniz bakır işletmeleride Vardır.Gene bölgenin çeşitli yerlerinde çay ve fındık işleme tesisleri i,le şeker ve tütün fabrikaları kurulmuştur.Başlıca elektrik santralleri Çatalağazı termik santrali ile Hasan Polatkan(sarıyar),Suat Uğurlu,Hasan Uğurlu,Altınkaya ve Gökçekaya barajlarından sağlanan hidroelelektrik santralleridirOrmancılıkta diğer bir geçim kaynağıdır.
Yeraltı Kaynakları:
Bakır; Taşkömürü; Manganez; Linyit; Havza ve Çeltekte

BÖLGEDE NÜFUS VE YERLEŞME:

Genellikle sık nüfuslu yerler kıyı kesimlerdir.Kıyı kesimlerde dağınık yerleşme iç kısımlarda toplu yerleşme görülür.Nüfus yoğunluğu Türkiye ortalaması altındadır.Bölge dışarıya oldukça fazla göç verir.Bölgede 1990 sayımına göre 8.5 milyon kişi yaşamaktadır.Bölgenin yerşekillerinin çok engebeli olması tarımsal nüfus yoğunluğunun oldukça fazla ve yerleşme tipinin de dağınık olmasına yol açmıştır.
BÖLGEDE TURİZM:

Bölge gür bitki örtüsü,dağları,yaylaları,kıyılarındaki doğal plajlar,kaplıcaları ve içmeleri ile iç ve dış turizm yönünden önemli bir potansiyale sahiptir. Başlıca Tarihi yerler; Trabzondaki Atatürk Köşkü,Trabzon da Sümela Manastırı,Safranbolu Evleridir.Doğal Merkezler ise;Bolu daki Yedigöller Milli parkı,Abant Gölü çevresi,Karadeniz yaylaları önemli doğal güzelliklerdendir.

 

 

 

 sosyal bilgiler öğretmeni ibrahim BAŞAK