Ekrem,Şinasi ile başlayan ve Kemal ile devam eden Türk edebiyatının değişmesinde emeği geçen bir kişidir.O,ustalarının attığı adımları iyi değerlendirmiş,Abdülhak Hamid ile birlikte dönemin 2. yarısında yeni bir edebi zevk ile edebiyatımıza değişik bir çehre ve yön kazandırmayı bilmiş bir edibimizdir.

Onun edebiyatımızda en önemli yeri nazariyetçi oluşudur.Mülkiye mektebindeki hocalığından başlayarak burada okutulmak üzere kaleme aldığı TALİM – İ EDEBİYAT adlı eserinde,ÜÇ ZEMZEME adlı şiir kitabı için kaleme aldığı önsözde,Mehmet Tahir’in Elhan adlı şiir kitabını değerlendirmek için yazdığı TAHRİRİ ELHAMDA,PEŞMÜRDE’DE ve gençlerin eserlerine yazdığı takrizlerden oluşan  TAKRİZATTA sanat ve edebiyat üzerine olan görüşlerini genişçe vermeye çalışmıştır.

Gerek bu yazıları ve gerekse Mülkiye’deki hocalığı ile edebi çevrelerde USTAT olarak tanınan şair,edebiyat üzerine değerlendirmeler yaparken Batılı yazarlardan büyük ölçüde büyük ölçüde etkilenmiş,yeni yetişenleri de o anlayışla yönlendirmeye çalışmıştır.

Ekrem,sanat eserinin olgunluğunda tek unsur olarak güzellik kavramını görür.    

Edebiyatta ve özellikle şiirde bu güzellik unsurunu yaratacak olanda muhteva ile üslup güzelliğidir.Düşünce, duygu ve hayal güzelliğinin üslup güzelliğiyle bütünleşmesi edebi eserin güzelliğini ortaya çıkarır.Böylelikle edebi eseri kendi içinde bir bütün olarak değerlendiren yazar,batılı bir tavır ile karşımıza çıkmış olur.

O, bu yolda değerlendirmeler yaparken değişik edebi türlerde de eserler kaleme almıştır. Şüphesiz bu edebi türler içinde ŞİİR ilk sırayı alır. Eski şiir tarzının daha çok şekildeki değişmelerine örnek olabilecek nitelikteki şiirlerinden oluşan NAĞME – İ SEHER den sonra şair YADİGAR – I ŞEBAB ile muhtevada bir yeniliğe yönelir. ZEMZEMELER’de ise onun yeni bir anlayışla karşımıza çıktığı görülür.    “ Zerr’attan şümusa kadar her güzel şey şiirdir ” diyen şair şiirde konu zenginliği yaratmıştır; Allah, tabiat, insan üçgeni içinde yeni temalara yönelmiştir.Şiirin şekil yapısı üzerindeki yenilikleri ise eski nazım şekilleri üzerindeki değişiklikler ile batılı şekilleri Türk şiirine kazandırmış olmasıdır.Kafiyenin yapısı üzerindeki görüşleri ile “ mensur şiir ”in kaynağı odur.

Ekrem’in denediği yeni bir edebi türde tiyatro’dur. Dört piyes denemesinin ilk ikisi AFİFE ANJELİK ile ATALA batı kaynaklıdır. Afife Anjelik kaynağını Barabant efsanesinde bulurken, Atala Şatobrandın aynı adlı romanın piyes haline getirilişidir.İlk telif piyesi VUSLAT’ı Namık Kemal’in Zavallı Çocuk’unu  kaleme alırken, “ Gençlerin evlendirilmesinde ” O dönemin önemli bir sosyal konusunu işler.ÇOK BİLEN ÇOK YANILIR adlı eseri ise Binbir Gece hikayelerinden esinlenerek kaleme alınmış bir komedidir.

Hikaye ve Roman türü ise Ekrem’in sanat hayatının son döneminde denediği türlerdir.Saime, sosyal hayatın tenkidi niteliğinde olup ahlaka aykırı olduğu için sansür görmüştür.Muhsin Bey ise romantik bir aşkın hikayesidir.Son hikaye denemesi Şemsâ, bir hatıra türünde kaleme alınmıştır.

Tek romanı ARABA SEVDASI, romantizmden realizme geçişin bir örneği olurken aynı zamanda gençlerin yanlış eğitilmesi ve batılı yaşayışa şuursuzca özenmenin getireceği felaketleri işlemesi ile bir sosyal tenkit romanı olarak karşımıza çıkar.Bu romanda yarattığı Bihruz Bey tipi, Hüseyin Rahmi’nin Şöhret Bey’i tipinde geçerek Ömer Seyfettin’in Efruz Bey’e uzanan bir etkiye sahiptir.

Bizde edebi tenkit türünün yerleşmesinde Ekrem’in katkıları büyüktür.Bu yolda O, önce Nesteren üzerinde Hamid ile küçük de olsa kırgınlığa uzanan bir yazışmaya girişir ve Namık Kemal’in araya girmesi ile olay tatlıya bağlanır.Onu en çok sıkıştıranlar ise TALİM – İ EDEBİYAT eserinin yayımlanması üzerine eski edebiyat geleneğini sürdürenler olmuştur.Başta Hacı İbrahim Efendi olmak üzere başlayan bu yazışmalar Şair’in TAKDİR-İ ELHAM’ı çıkarmasıyla daha da yoğunlaşır ve bu kez Muallim Naci onu ağır bir dilde tenkit eder.Naci’nin DEMDEME’si bu tenkitlerin toplamıdır.Çok geçmeden de “ kafiye göze göre mi yoksa kulağa göre mi ” tartışması ortaya atılır.Bu tartışmalara adı karışan Ekrem, kafiyenin kulağa göre olmasını savunur ve yeni yetişenlerde bu görüşünü benimserler.

Şair,romancı,tiyatro yazarı,tenkitçi hatta çevirmen olarak bu dönemde edebiyatımızın yenileşmesinde cesaretli adımlar atmış yetiştirdiği gençlerde onun bu girişimini daha ileriye götürmüşlerdir.Bir başka ifadeyle O edebiyatımızın düşünen adamıdır.Batılı anlamda sanat ve edebiyata yerleşme onunla başlamıştır.Eserleriyle olmasa düşünce ve görüşleriyle edebiyatımıza yön vermiştir.

ESERLERİ

1.      ŞİİR KITAPLERI :

Nağme-i Seher, Yadigar-ı Şebab, Zemzeme 1 –2 – 3, 

Tefekkür, Pecmürde, Nijad Ekrem Bu eserleri nesir – nazım karışık yazılmıştır.

2.      PİYESLERİ :

Afife Anjelik, Atala, Vuslat, Çok Bilen Çok Yanılır

3.      HİKAYE VE ROMANLARI :

Saime ( yarım kalmıştır.), Muhsin Bey, Şemsa, Araba Sevdası ise tek romanıdır.

4.      EDEBİYATLA İLGİLİ YAZILARI :

Talim-i Edebiyat, Takdir-i Elham, Takrizat, Kudemadan Birkaç Şair

5.      ÇEVİRİLERİ :

Atala, Mecmua-ı Edebiyye, Naçiz

Sosyal Bilgiler Öğretmeni ibrahim BAŞAK (kervanci63)