TERC-Î BEND

Terc-î bend hane adı verilen gazel biçiminde kafiyelendirilmiştir.5-10 beyitlik şiir parçalarının vasıta adı verilen ve sürekli tekrarlanan bir beyit ile birbirine bağlanmasından oluşan nazım şeklidir.Vasıta beyiti her hanenin sonunda değişiyorsa Terc-î bend adını alır. Terc-î bendlerde vasıta beyiti her bendin sonunda aynen tekrarlandığı için aynı fikir çerçevesinde toplanan bir konu bütünlüğü vardır.Yani her hecenin sonunda fikirler aynı noktaya döndürülür.Vasıta beyiti şiirin bütününe bir monotonluk vermeyecek şekilde güzel olmalıdır.bu bakımdan Terc-î bendler zor yazılan şiirlerdir.

Terc-î bendin konuları arasında felek,Allah'ın kudreti,evrenin sonsuzluğu,hayatın zorlukları,dünyadan şikayetler vs...konuları ile mersiye,methiye,tevhid gibi nazım türleri ilk sırayı alırlar.Edebiyatımızda en fazla Terc-î bend yazan şair Enderunlu Fazıl,en ünlü Terc-î bend şairleri ise Ziya Paşa ile Şeyh Galip'tir.

13.TERKİB-İ BEND

Hane adı verilen 5-10 beyitlik şiir bölümlerinin vasıta adı verilen ve sürekli değişen bir beyit ile birbirine bağlanmasından oluşan nazım şeklidir.Vasıta beyiti her hanenin sonunda değişmeden tekrarlanıyorsa Terkib-i bend adını alır.Hemen her türlü konun ele alınabildiği Terkib-i bend nazım şekli edebiyatımızda çok kullanılmıştır.Özellikle münâcât ,na’t,methiye, hicviye nazım türleri;sosyal konular,din,tasavvuf konuları bu nazım biçimi ile anlatılmıştır. Ancak terkib-i bendin başlıca konusu Mrsiyedir.

Edebiyatımızda Terkib-i bend şeklinde pek çok Âl-i Âbâ mersiyeleri yanında Padişah ve devlet büyükleri hakkında yazılmış mersiyelerin çokluğu dikkati çeker.Baki’nin yazdığı Kanuni Mersiyesi buna örnektir.

Türk edebiyatında Terkib-i bend ile ünlü en büyük şair RUHİ’dir.Onun gazel gibi kafiyeli sekizer beyitlik 17 bend’ten oluşan sosyal içerikli ve devrin eleştirisine yönelik uzun terkib-i bendi çok tanınmış ve yazıldığı çağdan itibaren pek çok şair tarafından nazireleri yazılmıştır.Bunlar içinde Ziya Paşa’nın naziresi de en az Ruhi’nin ki kadar ünlüdür.         

sosyal bilgiler öğretmeni ibrahim BAŞAK (kervanci63)