İLK ÇAĞ’DA ANADOLU UYGARLIKLARI          

          HİTİTLER:

• M.Ö 2000 yıllarında Anadolu’ya gelerek  Kızılırmak çevresinde devlet  kurmuşlardır.
• Başkentleri  Hattuşaş ( Boğazköy)  şehridir. Çorum yakınlarındadır.
• Hititliler Suriye’yi ele geçirmek için Mısırlılarla savaşmışlardır.Bu savaşın sonunda iki devlet 

arasında Kadeş Antlaşması imzalandı.

• Kadeş Antlaşması (M.Ö 1280) Dünya tarihinde iki devlet arasında yapılan  ilk antlaşmadır.
• Hitit Devleti M.Ö 1200 yılında Anadolu’ya gelen Frigyalılar tarafından yıkıldı.

            FRİGYALILAR:

• M.Ö 1200 yıllarında Hititlerin yıkıldığı bölge üzerinde ve Ankara ,Eskişehir ,Afyon dolaylarında  devlet kurdular.
• Devletin başkenti Ankara’nın Polatlı ilçesi yakınlarındaki  Gordion  şehridir.
• Frigyalılar krallarına Midas ünvanı verirlerdi.
• Tarım ve hayvancılıkla uğraşmışlardır.Tarım ve hayvancılıkla ilgili sert kanunlar koymuşlar tarıma ve hayvancılığa zarar verenleri şiddetle cezalandırmışlardır.
• Frigyalılar M.Ö 7.yüzyılda  Kafkaslardan Anadolu’ya gelen Lidyalılar tarafından yıkılmıştır.

             LİDYALILAR:

·        Gediz ve Büyük Menderes ırmakları arasında kurulmuştur.

·        Kral  Giges zamanında bağımsız bir devlet kurmuşlardır.

·        Başkentleri Sard şehridir.( Bugünkü Manisa-Salihli yakınlarındadır.)

·        Ticaretle uğraşmışlardır.Kral Giges Efes’ten başlayıp Mezopotamya’ya kadar uzanan  Kral Yolu’nu yaptırmıştır.

·        Ticaretteki bu gelişmeler nedeniyle Lidyalılar  tarihte ilk kez parayı icad  ettiler.

·        Lidyalılar  M.Ö 547 yılında Anadolu’yu işgal   eden Persler tarafından yıkıldılar.

         URARTULAR:

·        M.Ö 900 yılında Doğu Anadolu’da kuruldu.

·        Başkenti Tuşpa(Van)  şehridir.

·        Maden işlemeciliğinde ilerlemişlerdir.

·        Tarımla ve hayvancılıklada uğraşmışlardır.Van ovasını sulamak için yaptıkları su kanalları  günümüzde bile kullanılmaktadır.

·        Urartu Devleti M.Ö 600 yılında Medler tarafından yıkılmıştır.

          İYONYALILAR:

·        M.Ö 1200 yıllarında Yunanistan’dan göç ederek Ege kıyılarına yerleşen Akalar tarafından kuruldu.

·        Akalar Ege kıyılarında 12 ayrı şehir kurmuşlar ve şehir devletleri halinde yaşamışlardır.

·        En önemli İyon şehirleri İzmir,Efes,Milet,Foça’dır.

·        Her şehrin başında ayrı bir kral bulunuyordu.Bundan dolayı hiçbir zaman güçlü bir krallık kuramamışlar ve ayrı ayrı şehir devletleri halinde yaşamışlardır.Siyasi birlik yoktur.

·        İyonyalılar denizcilikte ileri gitmişlerdir.Ancak zamanla Lidyalıların,Perslerin ve Romalıların egemenliğine girerek kaybolmuşlardır.

     İLK ÇAĞ’DA ANADOLU’DA KURULAN DEVLETLERDE KÜLTÜR   

    VE UYGARLIK

         DEVLET YÖNETİMİ:

·        İlk Çağ’da Anadolu’da kurulan bütün devletler  krallıkla yönetiliyordu.

·        Hititler’de kraliçelerde geniş yetkilere sahipti.

·        Hititler’de  Tavananna ünvanı verilen ana kraliçe, kral olmadığı zaman devleti kral adına yönetirdi.

·        Hititler’de Pankuş adı verilen meclis vardı.Bu mecliste önemli devlet meseleleri görüşülürdü.Bu meclis gerektiğinde kral ve kraliçeyi yargılardı.Hatta mahkum bile edebilirdi.

·        İyonlarda şehir devletleri yönetimi önce krallar  sonra soylular, daha sonra demokratik hükümetler tarafından yönetilmiştir.

            DİN VE İNANIŞ:

·        İlk Çağ’da Anadolu’da kurulan devletlerin hepside çok tanrılı dine inanıyorlardı.(Politeizm)

·        Hititler’de tanrı sayısı çok fazla olduğundan Hititlerin ülkesine “Bin Tanrı İli” denirdi.

·        İnanışlarına göre tanrılar aynen insanlara benzer ve  insanlar gibi yaşardı.

·        Frigyalılar tarımla uğraştıklarından bu durum dinlerine de yansımıştır.Frigyalıların en büyük  tanrısı toprak ve bereket tanrısı olan Kibela’dır.

·        Lidyalılar İyonlardan etkilenerek onların tanrılarına tapmışlardır.

·        Lidyalılar,  Artemis,Zeus,Apollo gibi pek çok Yunan tanrısını İyonlardan alarak kendi tanrıları haline getirmişlerdir.

·        İlk Çağ uygarlıklarından bazıları öldükten sonra dirilmeye inanırlardı.Bundan dolayı mezarlarını kayaları oyarak oda şeklinde yaparlar ve içlerine çeşitli eşyalar koyarlardı.

·        Tanrılara kurban keserler ve tanrılarına yiyecek ve içecek  sunarlardı.

             SOSYAL VE EKONOMİK HAYAT:

·        Anadolu’da kurulan İlk Çağ medeniyetlerinde insanlar eşit hak ve özgürlüklere sahip değillerdi.

·        Ülke sosyal sınıflara ayrılmış durumdaydı.Hititler’de Kral ve ailesi,soylular,rahipler ,askerler  ve köleler olmak üzere sınıflar vardı.Bu sınıfların ayrı ayrı hakları vardı.Kölelerin ise hemen hemen  hiçbir hakkı yoktu.

·        Hititler’de sınıflar arası ilişkiler kanunlarla belirlenmişti.Mal sahibi olma,miras,evlenme , boşanma kanunlarla belirtilmişti.

·        Frigyalılar tarıma önem verdikleri için sert kanunlar koymuşlardır.Sabanını kıran öküzünü öldürene ölüm cezası vermişlerdir.

·        Lidyalılar kara ticaretine önem vermişler ve Kral Giges Ege kıyılarından başlayan ve Mezopotamya’ya kadar uzanan “Kral Yolu’nu” yapmışlardır.Böylece ticaret canlanmıştır.

·        Lidyalılar parayı tarihte ilk defa icat ettiler.

·        İyonyalılar deniz ticaretinde ileri gittiler ve Akdeniz ve Karadeniz’de koloniler kurdular.

      YAZI ,DİL, EDEBİYAT BİLİM VE SANAT:

·        Hititler ve Urartular  çivi yazısı ve resim yazısı(hiyeroglif) kullanmışlardır.

·        Lidyalılar,İyonyalılar ve Frigyalılar  ise Fenikeliler’den aldıkları alfabeyi kullandılar.

·        Hititler Mezopotamya medeniyetlerinin destanlarını tercüme edip kullanmışlardır.

·        Hititler tarih yazıcılığına önem vermişler ve Anal adı verilen yıllıklar yazmışlar ve bir yıl içinde meydana gelen olaylar tarafsız olarak yazılıp tanrılara sunulmuştur.

·        Anadolu’da bilim ve sanatın gelişmesinde Mezopotamya ve Mısır uygarlıklarının etkisi görülür.

·        İyonya’da bilim ve sanat çok gelişmiştir.Bunun sebebi deniz ticaretiyle uğraşmaları uygarlıkların kesiştiği yerde olması bilimin zengin kişilerce desteklenmesi Ön Asya’dan gelen yolların bitiş yerinde olması bilimin gelişmesini sağlamıştır.

·        Tales,Diyojen, Pisagor,Heredot,Homeros gibi bilim adamları İyonya’da yaşamışlardır.

         ÇEVRE UYGARLIKLAR VE ANADOLU’YA ETKİLERİ                

·        İlk Çağ’da Anadolu’yu en fazla etkileyen uygarlık merkezi  Mezopotamya olmuştur.

·        Mezopotamya iki nehir arası demek olup Dicle ve Fırat nehirleri arasındaki bölgeye denir.

·        İlk Çağ’da Mezopotamya’da kurulan devletler ;Sümerler,Babilliler,Asurlular ve Akadlardır.

            SÜMERLER:

·        Mezopotamya’da kurulan ilk uygarlık Sümerlerdir. M.Ö 3500’de Orta Asya’dan gelerek  Mezopotamya’da devlet kurmuşlardır.

·        Kanallar açmışlar ve bataklıkları kurutarak tarım ve hayvancılık yapmışlardır.

·        Tarihte ilk yazıyı Sümerler bulmuşlar ve kullanmışlardır.( Çivi yazısı) M.Ö 3200

·        Not: Yazının bulunmasıyla tarih devirleri başlamıştır.

·        İlk yazılı kanunlar, ilk takvim, ilk matematik bilgileri de yine Sümerlere aittir.

·        Sümerler çok tanrılı dine inanırlar ve Ziggurat  adı verilen tapınaklarında tanrılarına tapınırlardı ve kurban keserlerdi.

·        Sümerler Mezopotamya’da kurulan Akadlar tarafından son verilmiştir.

             BABİLLER:

·        Aşağı Mezopotamya’da kurulmuştur.

·        Devletin en güçlü zamanı kral Hammurabi zamanıdır.Kral Hammurabi Sümer kanunlarını geliştirerek uygulamıştır.( Hammurabi Kanunları diye bilinir)

·        Babil , dünyanın yedi harikasından biri olan “Babil’in Asma Bahçeleriyle” ünlüdür.

·        Babilliler M.Ö 6.yüzyılda Persler tarafından yıkılmıştır.

             ASURLULAR:

·        Yukarı Mezopotamya’da kurulmuştur.Ninova şehri başkenttir.

·        Asurlular ticaretle uğraşmışlardır.Anadolu,Mısır ve Mezopotamya arasında ticaret yapmışlardır.

·        Asurlular ticaret amacıyla Anadolu’ya geldiklerinde yazıyı da beraberinde getirmişlerdir.Böylece Anadolu hem yazıyı öğrenmiş hem de tarih çağlarına girmiştir.

·        Asurlular M.Ö 612 yılında Pers egemenliğine girmiştir.

      AKADLAR:

·         M.Ö 2300 lü yıllarda Arabistan’dan gelerek Mezopotamya’da devlet kurdular.

·        Akadlar; Elam,Asur,Doğu Anadolu ve Akdeniz’i fethederek  imparatorluk kurdular.

·        M.Ö 2150 yıllarında kuzeyden gelen Gutiler tarafından yıkılmıştır.

    ANADOLU’YU ETKİLEYEN DİĞER UYGARLIKLAR

• İran’da hüküm süren Persler M.Ö 6.yüzyılda Anadolu’ya gelerek 200 yıl hüküm sürdüler.

·        M.Ö 7.yüzyılda kurulan Makedonya Devleti’nin kralı olan İskender Asya seferine çıkarak Anadolu Mısır ,Suriye,İran ve Hindistan’ı ele geçirmiş ve sefer dönüşü ölünce ülke küçük krallıklara bölünmüştür.Bunlardan biriside Batı Anadolu’daki Bergama krallığıdır.Bergama krallığı zamanında bilim ve kültür önem kazanmıştır.Parşömen(Bergamon) kağıdı icat edilmiş ve bilgiler kalıcı hale getirilmiştir.

·        M.Ö 753’te İtalya’da kurulan Roma İmparatorluğu M.Ö 60 ‘lı yıllarda sınırlarını hızla genişletmiş ve Anadolu,Mısır,Suriye ve Kuzey Afrika’yı ele geçirerek büyük bir imparatorluk kurmuşlardır. Anadolu’da Roma dönemine ait mimari eserler vardır.Bunlar; İstanbul’da Bozdoğan kemeri  ve Çemberlitaş, Ankara’da ise Ogüst Mabedi( Tapınağı) ve Roma Hamamıdır.

·        Roma İmparatorluğu M.S 395 yılında Batı Roma ve Doğu Roma ( Bizans İmp.) olmak üzere ikiye ayrıldı.Doğu Roma’dan (Bizans’tan ) günümüze pek çok mimari eser kalmıştır  bunların en önemlisi İstanbul’daki Ayasofya , Yerebatan Sarnıcıdır.

·        Doğu Akdeniz kıyılarında denizcilikle uğraşan Fenikeliler buldukları 22 harflik alfabeleriyle Anadolu’yu  ve Dünyayı etkileyerek katkıda bulunmuşlardır.

·        Mısır uygarlığı ise kullandıkları resim yazısı(Hiyeroglif), güneş yılı esaslı takvim ile tıp , matematik , astronomi alanlarında dünya medeniyetine katkıda bulunmuşlardır.