4.       KALKOLİTİK DÖNEM:( MADEN DÖNEMLERİNE GEÇİŞ EVRESİ)

( BAKIRTAŞ-BAKIRÇAĞI )-( GELİŞMİŞ KÖY TOPLULUKLARI DÖNEMİ )

Günümüzde “Gelişmiş köy toplulukları dönemi” olarak adlandırılan kalkolitik çağ,gerçekten de neolitik çağda kurulan ilk köy topluluklarının gelişmiş köy topluluklarına dönüştüğü dönemdir.Neolitik dönemdeki büyük evrimden sonra ikinci büyük keşif,madenin bulunuşudur.Taş devirleri ile Tunç devirleri arasında bir geçiş safhası olan bu çağda ilk kullanılan maden “bakır” olmuştur.Başlangıçta doğal halde ele geçirilen bakıra tıpkı taş gibi çekiç darbeleri ile şekil verilirdi.

Bu usulle ince plakalar haline getirilen madenden takı ve süs eşyası yapılmaya başlandı.Daha sonraları madenin gerçek yapısı anlaşıldı ve yüksek ısıda eridiği fark edildi.Yüksek ısıda eriyen maden soğurken içine döküldüğü kalıbın şeklini alıyordu.

Bu dönemin en önemli yeniliği çömlekçi çarkının icat edilmesidir.Kalkolitik çağ ilk –orta ve son kalkolitik olarak üç evrede inceleyebiliyoruz.

a.              İLK KALKOLİTİK DÖNEM:En önemli ve belirgin özelliği;açık zemin üzerine kırmızı boyayla bezenmiş çanak çömlektir.En güzel örneklerini Hacılar ve Halef ( Suriye ) kültürlerinde görüyoruz.Halef ve Hacılar kapları boyunlu çömleklerden oluşur.Özellikle Hacılar çanak çömleğinde insan ve hayvan biçimli kaplar görülür.Maden kullanımı henüz çok erkendir.

b.              ORTA KALKOLİTİK DÖNEM:Bu çağda Halef  kültürünün yerini Ubeyd kültürünün aldığı görülür.Halef kültürüne bağlı zengin bezemeli çanak çömleğin yerini bezemesiz ve seri olarak üretilen Ubeyd çanak çömleği almıştır.

Bir mülkiyet işareti olan mühür ve yazının ilk örnekleri de bu dönemde ortaya çıkar.

c.               SON KALKOLİTİK DÖNEM:Bu çağda Ubeyd kültürünün yerini Urug kültürünün aldığı evredir.Bu dönemim en önemli özelliği madenciliğin gelişmesidir.Önceleri madende sadece takı-iğne gibi küçük parçalar yapılıyordu.Bu dönemde ise silahlar,heykelcikler yapılmıştır.Anıtsal tapınaklar ortaya çıkıyor;Bu tapınaklar üç bölümden oluşuyor,duvarlarına nişler açılıyor,mozaik gibi bezeniyordu.Tapınaklarda “Bulla” denilen mühür baskılara,Tanrı heykelciklerine,yazının ilk örneklerine ve çömlekçi çarkının bulunması bu döneme rastlar.Mühür baskıların üzerindeki resimlerden sabanın da ilk kez bu dönemde bulunduğu,yük taşımada hayvandan yararlanıldığı,büyük bir ihtimalle tekerleğin icat edildiği anlaşılmaktadır.

ANADOLUDA KALKOLİTİK ÇAĞ MERKEZLERİ

DOMUZTEPE:Kalkolitik çağın en büyük höyüklerinden biridir.Kahramanmaraş’tadır.Oval biçimde olan höyükte en yoğun yerleşim biçimi Halef döneminde olduğu anlaşılmaktadır.

KALKOLİTİK ÇAĞ MERKEZLERİ

Tilkitepe                              Tülintepe                      Cavi Tarlası                                Yümüktepe           Samsat

( Van )                                 ( Elazığ )                       ( Şanlıurfa )                                 ( Mersin )                      ( Adıyaman )

Kargamış                          Hacılar                                       Çatalhöyük                                Değirmentepe                    

Sakçagözü                      ( Burdur )                         Canhasan                                   Aslantepe

( Gaziantep )                                                             ( Konya )                                           ( Malatya )

HACILAR:Burdur gölünün güney kıyısındadır.9 mimarlık katı tespit edilmiştir.6-7-8.katlar neolitik çağa aittir.Evlerin kerpiçten olduğu görülür.Duvar ve tabanlar kerpiçtir.Evlerde topraktan tahıl ambarlarına,fırınlara,ocaklara,merdivenlere rastlanır.Açık krem zemin üzerine bezemeli kaplar ortaya çıkarılmıştır.Hacılar çanak çömleğinin bir başka özelliği oval ve köşeli olmasıdır.Bazen küçük ayaklar üzerine oturtulan bu kapların insan ve hayvan biçiminde olanları da vardır.

Sosyal Bilgiler Öğretmeni İbrahim Başak (Kervanci63)